Kaç Farklı Kripto Para Var?

Artık kriptoların ne olduğunu bildiğinize göre biraz daha derinlere dalma vakti geldi. Tam olarak kaç tane kripto var ve bunların arasındaki farklar nedir? Burada bunu açıklıyoruz.

Kaç tane kripto var?

Bitcoin, ortaya çıkan ilk kripto olabilir ama tek değil. Her yeni blok zinciri nesliyle, farklı kullanım alanlarına sahip farklı kripto türleri ortaya çıktı. Kripto para piyasası şu anda 6.000’den fazla dijital paraya ev sahipliği yapıyor ve sürekli genişlemeye devam ediyor.

Kripto paralar genel anlamda dört gruba ayrılabilir.

1. Coin’ler
2. Token’lar
3. NFT’ler
4. Stabil coin’ler

NFT’ler ve stabil coin’ler, kripto token türünün alt kategorileridir. Gelgelelim, kripto dünyasında özel yerleri olduğu için bunları ayrı ayrı konuşacağız.

Coin’ler

Kripto coin’ler, bağımsız blok zinciri ağlarında oluşturulur. Coin ile token arasındaki en önemli fark, coin’lerin kendi blok zincirlerinde native (yerel) varlık olmalarıdır. Kripto coin’ler, işlemler için kullanılan birer değer birimidir. Esas amaçları, dayanak blok zinciri ağını güvenceye almaktır.

Bitcoin, Ether ve Tezos, önde gelen kripto coin’lerden bazılarıdır. Her birinin kendi blok zinciri vardır ve hem kendi blok zincirlerini güvenceye alıp hem de değer birimi olarak kullanılırlar. An itibarıyla binden fazla coin mevcuttur ve her biri, kendi blok zincirini güvenceye almakta hayati bir rol oynar.

Token’lar

Kripto token’lar da değer birimi olabilirler. Ama mevcut bir blok zinciri ağında oluşturulmuşlardır.Kripto token’ların en önemli özelliği, kendi dayanak blok zincirleri olmamasıdır.

Akıllı sözleşmeler sayesinde (bu konuya ayrıca değineceğiz) kripto dünyasındaki projeler, halihazırda mevcut olan bir blok zinciri ağı üzerinde kendi token’larını oluşturabiliyorlar. Token’ları daha iyi anlamak için Ethereum örneğine bakalım.

Ethereum blok zincirinin native (yerel) kripto parası Ether’dir. Ether kendi blok zinciri üzerinde çalıştığı için kripto coin türündedir. Bununla birlikte, Ethereum blok zincirinde kullanılan tek kripto Ether değildir. Ethereum blok zincirinin en önemli özelliği programlanabilir olmasıdır. Başka bir deyişle geliştiriciler, Ethereum blok zinciri üzerinde farklı projeler geliştirebilir ve kendi token’larını oluşturabilirler. Bunu mümkün kılan şey, ERC-20 token standardı adı verilen bir sistem.

• ERC-20 Token’ları

ERC-20 token, Ethereum blok zinciri üzerinde token’lar oluşturmak için kullanılan bir protokol standardıdır. ERC-20 teriminde, ERC kısmı “Ethereum Request for Comments” (Yorumlar için Ethereum İsteği) ifadesinin kısaltması ve 20 ise teklif tanımlayıcıdır.

İnternetteki tüm web sitelerinin HTTP ile uyumlu olmasının gerekmesi gibi, Ethereum’da oluşturulan tüm token’ların ERC-20 standardının talimatlarını takip etmesi gerekir. Ethereum blok zinciri üzerindeki farklı uygulamaların birbirleriyle iletişim kurabilmelerini sağlayan şey budur. İsterseniz siz de ERC-20 yönergelerini takip ederek Ethereum ağı üzerinde kendi token’ınızı oluşturabilirsiniz.

Ethereum ağı geliştikçe token standardı da gelişti. Artık Ethereum ağı üzerinde ERC-721 ve ERC-1155 gibi farklı token türleri de bulunuyor. Bunları birazdan konuşacağız. Şimdilik, kripto dünyasında karşılaşabileceğiniz farklı ERC-20 token türlerine göz atalım.

DeFi token’ları

İkinci nesil blok zincirleri sayesinde uygulamalar geliştirebiliyoruz. Blok zinciri üzerinde geliştirilen her uygulamanın işlevlerini gerçekleştirebilmesi için kendine ait bir token’ı olması gerekiyor. Developer’lar blok zinciri teknolojilerini finans sektöründe kullanmaya başlayınca DeFi denilen yeni bir ekosistem oluştu ve DeFi token’larını ortaya çıkardı.

Kripto token’lar, üzerinde bulundukları blok zincirinin native (yerel) varlığı değildir ve dayanak ağı desteklemezler. Gelgelelim, token’lar kendi ekonomilerini desteklerler. Herhangi bir platformda sunulan ürün ve hizmetlerden yararlanmak için token’larla işlem yaparız.

ERC-20 standardını takip eden başlıca DeFi token’lardan bazıları ‘Aave’ ve ‘Sushi’ token’larıdır. Bu token’lar, kendi DeFi platformları olan ‘Aave’ ve ‘Sushiswap’ platformlarında para birimi olarak geçerler ve kullanıcıların platformdaki özellikleri kullanabilmelerini sağlarlar.

Metaverse Token’ları

ERC-20 token’larının bir diğer kullanım alanı da metaverse’tür. Her ülkenin ayrı bir ekonomisi olması gibi, her metaverse dünyasının da kendi kapalı ekonomisi ve bu ekonomiyi çalıştıran kendi yerel para birimi vardır. Bir metaverse dünyasının yerel para birimine metaverse token veya “Meta token” adı verilir.

Sandbox bunun en önemli örneklerinden biridir. Sandbox’ta yapılan işlemlerde birim olarak yerel para birimi SAND kullanılır. Sandbox’taki hizmetlere ve özelliklere erişip ekonomisinin bir parçası hâline gelmek için SAND token’larına ihtiyacınız var.

Bunlar, ERC-20 token’larının kullanım alanları için sadece iki örnektir. Bunlar gibi daha binlerce token mevcuttur.

• ERC-721 Token’ları

Kripto dünyasındaki ERC-20 token’ları hakkında temel bilgileri edindiğinize göre, bir diğer token standardı olan ERC-721’e ve ekosisteme neler kattığına bakalım.

NFT’ler

ERC-721 terimine aşina değilseniz söyleyelim: ERC-721, NFT’ler için kullanılan teknik terimdir. NFT’ler ilk kez Ethereum blok zincirinde ortaya çıktı ve bu ekosistemin içinde ERC-721 token standardına uyum sağlıyorlar.

NFT’ler neden önemlidir?

NFT’ler, dijital mülkiyetin vardığı son noktadır. Sanat, müzik, oyun varlıkları, tweet’ler, haber makaleleri ve gerçek dünyadaki objeler üzerindeki haklar gibi akla gelebilecek her türden verinin token’laştırılabilmesini ve dijital mülkiyetinin edinilebilmesini sağlar. NFT devrimi, tamamen yeni ve heyecan verici bir ekonomi türünü yarattı (ilk makalede bahsettiğimiz mülkiyet interneti).

NFT’ler halihazırda dijital moda, oyun varlıkları, dijital arazi ve gayrimenkuller oluşturmak için kullanılıyor. Hatta yaratıcılar ve sanatçılar, NFT’leri kullanarak tamamen blok zinciri üzerinde var olan eserler üretiyor. Bunun en güzel örneği, dünyaca ünlü NFT sanatçısı Beeple’ın “Everydays: The First 5000 Days” eseri.

Oyun dünyasında NFT’ler

Eğer bilgisayar oyunları oynuyorsanız oyun içi varlıkların, oyun ekosisteminin devasa bir parçası olduğunu da bilirsiniz. Oyuncular, daha keyifli bir oyun deneyimi için oyun içi varlıkları satın almak amacıyla para harcıyorlar. Gelgelelim, satın aldıkları varlıkların mülkiyeti gerçekten onlara ait olmuyor ve dolayısıyla, gerçek hayattaki değerleri karşılığında takas edemiyorlar. Oyuncuların oyun içi varlıklarını farklı bir oyunda kullanabilmeleri veya bir piyasada itibari para karşılığında satabilmeleri söz konusu bile değil.

NFT’ler sayesinde bu durum kökünden değişiyor.

Yeni geliştirilen blok zinciri oyunlarının birçoğunda oyun içi varlıklar olarak NFT’ler kullanılıyor. Diyelim ki bir NFT satın aldınız. Bu NFT’yi oyunda kullanabilir, farklı bir varlıkla takas edebilir veya bir piyasada o anki değeri üzerinden satabilirsiniz. NFT gerçek anlamda size aittir. Oyun ekosisteminin çalışma şekli NFT’ler sayesinde büyük bir değişim geçirdi.

Metaverse’te NFT’ler

NFT’ler, Metaverse’ün gelişiminde de büyük bir rol oynuyor. İster bir sanal arazi ister bir mülk olsun, kullanıcılar kendi dijital ortamlarına NFT formunda “sahip olabiliyorlar”. Bu da sanal deneyimlere geleneksel oyunlarda mevcut olmayan, yepyeni bir katman ekliyor.

NFT’ler gerçekten oyunun seyrini değiştiriyor. Sanal varlıklarımızın dijital mülkiyetine sahip olmamızı sağlayarak dijital hayat ile gerçek hayat arasındaki sınırların azalmasına vesile oluyor.

Stabil coin’ler

Son olarak stabil coin’lerden bahsedelim.

Kripto para piyasası yoğun volatilite içermesi ve aşırı fiyat dalgalanmalarına sahne olmasıyla tanınıyor. Bu volatiliteden ötürü, değer aktarımı yaparken itibari para yerine kripto kullanmanın pek kullanışlı olmadığı düşünülüyor.

Stabil coin’ler işte tam bu noktada devreye giriyor. İsminden de anlaşılabileceği gibi, stabil coin’lerin fiyatı hep aynı veya stabil kalıyor. Stabil coin’ler, ERC-20 token’larının özel bir türüdür. Esas amaçları, kripto paraların avantajlarından yararlanırken volatiliteyi elimine etmektir.

Stabil coin’lerin değer istikrarı, başka varlıklar tarafından desteklenmesiyle sağlanır. Örneğin, en popüler stabil coin’lerden biri olan Tether (USDT), Amerikan Dolarına bağlıdır. Her bir USDT için rezervde gerçek bir Amerikan Doları tutulur ve bu sayede USDT’nin değerinin Amerikan Dolarıyla aynı stabiliteye sahip olması sağlanır. DeFi uygulamalarının çeşitli işlevleri için stabilite hayati bir öneme sahiptir. Dolayısıyla stabil coin’ler, DeFi ekosisteminin damarlarında akan kan hâline gelmiştir.

Kriptoya hoş geldiniz

İşte bu kadar. Kripto paralar dünyasına giriş aşamasının ilk bölümünü tamamladınız!

Çok fazla bilgi varmış gibi görünse de bu temel tanımları bildiğinizde kripto ekosisteminden ne elde etmek istediğinize ve hangi coin ve token’larla buna erişeceğinize doğru bir şekilde karar verebilirsiniz.

Kriptolar, yepyeni olanakların bulunduğu bir evrene açılan kapınızdır. Gelin, bir sonraki bölümde kripto yönetimini ve kriptolarınızı yönetmek için ihtiyacınız olan en önemli aracı öğrenelim.