Hisse İspatı (Proof of Stake; PoS) Nedir?

Hisse İspatı (Proof of Stake; PoS) Konsepti

Blok zinciri ağları için bir konsensüs algoritması olan Hisse İspatı (Proof of Stake; PoS) rastgele seçilen doğrulayıcılar üzerine kuruludur. Bu doğrulayıcılar, bloklar oluşturmak ve doğrulamak üzere ağın native token’larını blok zincirine kilitleyerek “stake” ederler. Doğrulayıcılar, stake ettikleri toplam miktar üzerinden ödül kazanırlar ve bu sayede node’ların bir yatırım getirisi (ROI) karşılığında ağı doğrulamaları teşvik edilir.

PoS algoritması, Bitcoin’de kullanılan ve yüksek miktarda enerji tüketimi gerektiren İş İspatı (Proof of Work; PoW) konsensüs algoritmasına göre daha doğa dostu ve daha ölçeklenebilir olarak görülüyor.

Doğrulayıcılar

Hisse İspatı algoritmasıyla çalışan blok zincirlerinde bir sonraki bloku üretecek olan doğrulayıcılar stake ettikleri coin miktarına bağlı olarak seçilirler. Konsensüsün sürekli aynı doğrulayıcıları seçmesini önlemek amacıyla, genellikle, rastgele seçim özellikleri içerse de yüksek miktarlar stake eden doğrulayıcıların bir sonraki bloku üretmek için seçilme ihtimalleri daha yüksektir. Ardından, doğrulayıcılar tarafından teklif edilen bloklar setin geri kalanına iletilir ve onaylanmış olan blok onlar tarafından doğrulanır ve blok zincirine eklenir.

Ağ için faydaları

Hisse İspatı tasarımının ilgi çekici birkaç özelliği bulunur. Özellikle de ödüller ağın native token’ı şeklinde finansal olarak verildiği için PoS, bu teşvikler sayesinde İş İspatında hesaplamalı lotoya benzeyen sistemin önüne geçer. Bunun performans ve güvenlik üzerinde bazı önemli sonuçları bulunur.

Performans açısından, “hızlı kesinlik” üzerine kurulu bir konsensüs tasarımına sahip olan PoS hem on-chain saniye başına işlem (TPS) konusunda hem de ağ aktarımlarının fiili olarak tamamlanması konusunda daha yüksek performansa sahiptir.

Güvenlik açısından, doğrulayıcılar blok üretirken ve işlemleri doğrularken dürüst davranmaya teşvik edilir. Bunun iki sebebi vardır.

Birincisi, doğrulayıcılar muhtemelen hatırı sayılır miktarda ağ token’ına sahiptir ve zincirin güvenceye alınması finansal olarak onların da yararınadır. Aksi takdirde, güvenlik açıkları ellerindeki token’ın fiyatını olumsuz etkileyerek onları ikileme düşürebilir. İkincisi, doğrulayıcılar kötü niyetle hareket etmeyi ve sahte bloklar üretmeyi seçerlerse blok üretmek için kilitleme mekanizmasına stake ettikleri miktarın “kesilmesi” veya kontrollerinden alınması tehdidiyle karşı karşıya kalırlar.

Kripto sahipleri için faydaları

Bizzat doğrulayıcı olmak istemeyen kripto sahipleri de ağın ekosistemine katılarak ödüller kazanabilirler.

Staking ile gelir elde etmenin farklı yolları mevcut. Kurallar kullandığınız blok zincirine göre değişir. Katılmadan önce her bir protokol hakkında daha fazla bilgi edinmeyi unutmayın.

• Elde tutma ödülü: Kullanıcılar, coin’lerini belli bir süre boyunca cüzdanlarında tuttukları için ödül kazanabilirler. Bu coin’leri stake etmek için başka herhangi bir işlem yapmak gerekmez. Ödül miktarı, cüzdanda tutulan coin miktarına ve (genellikle) tutulan süreye bağlıdır. Bu tür ödülleri alma eylemi protokol tarafından otomatik olarak gerçekleştirilebilir veya kullanıcının bir eylemde bulunması gerekebilir.
  
• Katılma veya yetki devretme ödülü: Kullanıcılar, stake ettikleri miktarın bir kısmının yetkisini, ağı güvenceye almakla sorumlu bir doğrulayıcıya devrederler. Doğrulayıcı, elde ettiği gelirin bir kısmını, stake ettikleri miktarın yetkisini kendisine devretmiş olan kullanıcılarla ödül olarak paylaşır. Bu ödüller protokol tarafından otomatik olarak uygulanabilir veya doğrulayıcının iyi niyetine bağlı olabilir.

PoS’un dezavantajları

Hisse İspatı coin’leri

Ethereum (ETH)

Ethereum’un devam eden revizyonuyla birlikte İş İspatı konsensüsünden Hisse İspatı konsensüsüne geçiş yapılacak ve ağa daha yüksek işlem hızı, daha iyi ölçeklenebilirlik ve daha düşük enerji tüketimi gibi özellikler gelecek.

Bunun sonucu olarak, artık siz de kendi ETH token’larınızı stake ederek blok zincirinin çalışmasını destekleme imkânına sahipsiniz. Siz de ETH 2.0 varlıklarınızı stake etmek istiyorsanız iki seçeneğiniz var: doğrulayıcı olmak ya da bir staking havuzuna katılmak.

Doğrulayıcı olduğunuzda, kendi tam node’unuzu çalıştırarak gelen her blokun doğruluğunu blok zincirine eklenmeden önce kontrol edersiniz. Bunun karşılığında başarıyla teklif ettiğiniz her blok için bir ödül alırsınız. Bu yeterince basit bir sistemdir; başlamak için tüm yapmanız gereken 32 ETH 2.0 gibi hatırı sayılır bir tutarı stake etmek.

Eğer böyle bir imkânınız yoksa endişelenmeyin; Lido gibi bir staking havuzuna da katılabilirsiniz. Bu yöntemle daha küçük bir ETH 2.0 miktarını daha büyük bir hisse havuzuna (küçük bir ücret karşılığında) stake etmiş olursunuz ve stake ettiğiniz orijinal miktarla orantılı olarak havuzdan ödüller kazanırsınız.

Stake etmeye karar verdiğiniz takdirde, 1.5 Aşamasından önce stake ettiğiniz coin’leri çekemeyeceğinizi ve bu aşamanın gelmesinin 1-2 seneyi bulabileceğini bilmeniz gerekir.

Tezos (WTZ)

Bu coin, tüm zamanların en büyük ICO’larından birine imza atarak XTZ token’ları için 232 milyon dolarlık yatırım toplamasıyla ünlü oldu.

Tezos, ağını güvenceye almak için Hisse İspatı (Proof of Stake; PoS) protokolünü kullanan, çok amaçlı bir blok zinciridir. Token sahipleri, doğrulayıcı denilen diğer token sahiplerine hesaplarının yetkisini devredebilirler. Bunu yaparken varlıklarının mülkiyetini devretmeleri gerekmez. Akabinde bu doğrulayıcılar, yetki devredenler adına ağı güvenceye almakla sorumlu olurlar. Kullanıcı daha sonra oluşturulan ödüllerden doğrulayıcı ücretleri çıkartıldıktan sonra kalan miktarı kazanabilir.

Yetki devrettiğinizde XTZ’leriniz tamamen likit yani esnek durumda olur. Token’larınızın yetkisini bir doğrulayıcıya devrederken herhangi bir dondurma süreci olmadığı için token’larınızı istediğiniz gibi aktarabilirsiniz. Buna ek olarak, XTZ yetki devriyle alakalı doğrudan bir risk bulunmamaktadır. Hizmet kalitesinden ve ödül alacağınızdan emin olmak için doğrulayıcınızı dikkatle seçmeniz yeterli olacaktır.

Doğrudan Ledger Live ile Tezos stake etmek hakkında daha fazla bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.

Tron (TRX)

Staking ile pasif gelir elde etmenin popüler bir yolu daha var.

Tron, Yetkilendirilmiş Hisse İspatı (Delegated Proof of Stake; DPoS) mekanizması sayesinde yüksek bir saniye başına işlem (TPS) oranına ulaşır.

Tron ağında, blok zinciri üzerindeki blokları oluşturan 27 doğrulayıcı bulunur. Bu doğrulayıcılara Süper Temsilci (Super Representatives; SR) denir. Tron ağına katılan her kullanıcı, kimin Süper Temsilci olması gerektiğini oylamak için TRX’lerini kullanabilir. Süper Temsilci olmak için en yüksek oy miktarına sahip olmanız gerekir.

Ardından, blokları oluşturan Süper Temsilciler kendilerine oy verenleri ödüllendirmek için onlara bir miktar Tron dağıtabilirler. İşte, daha fazla TRX kazanmanın yolu budur!

Doğrudan Ledger Live ile Tron stake etmek hakkında daha fazla bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.

Cosmos (ATOM)

Bu, staking için kullanılan en popüler coin’lerden biridir. Cosmos görece özgün bir blok zinciridir ve kendi native kripto parası Atom ile çalışır.

Blok zinciri sektöründeki ölçeklenebilirlik ve birlikte çalışabilirlik sorunlarını gidermek adına hepsi bir arada bir çözüm olarak kendini sunan Cosmos coin, doğrulayıcıları temel alan hibrit bir Hisse İspatı mekanizması kullanıyor. Doğrulayıcılar tüm Atom sahipleri tarafından seçiliyor ve yaptıkları iş için ödüllendiriliyorlar. Atom sahibi olarak siz de kimin doğrulayıcı olacağını oylamak için varlıklarınızın yetkisini devredebilirsiniz.

Atom varlıklarınızın yetkisini doğrulayıcılara devretmenin karşılığında ödüller kazanırsınız. Bununla birlikte, Atom varlıklarınızın yetkisini devrettiğinizde varlıklarınızın kilitleneceğini ve işlemler için kullanılamayacağını bilmeniz gerekir.

Bir doğrulayıcıya yetki devretmeye başladıktan sonra ödüllerinizi istediğiniz zaman talep edebilirsiniz.

Doğrudan Ledger Live ile Cosmos stake etmek hakkında daha fazla bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.

Algorand (ALGO)

Algorand günümüzde blok zincirlerin karşılaştığı üç ana sorunu çözmeyi hedefliyor: güvenlik, ölçeklenebilirlik ve merkeziyetsizlik.

Algorand’ın Saf Hisse İspatı (Pure Proof of Stake, PPoS) adı verilen konsensüs algoritmasında ağın güvenliği çoğunluğun dürüstlüğüne bağlıdır.

Hisse İspatı coin’lerinin birçoğu sizi ya ağ doğrulayıcısı olmaya ya da kripto paralarınızın yetkisini devretmeye zorlar. Algorand için durum böyle değil. ALGO sahibi olduğunuzda yapmanız gereken tek şey adresinizde en az 1 ALGO bulundurmaktır. Bu koşulu sağladığınızda otomatik olarak ödül almaya başlarsınız. Başka herhangi bir şey yapmanız gerekmez!

Doğrudan Ledger Live ile Algorand stake etmek hakkında daha fazla bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.

Polkadot (DOT)

Polkadot, tek bir ağ içerisinde çok sayıda zinciri desteklemek üzere tasarlanmış, yeni nesil bir blok zinciri protokolüdür. Hisse İspatı (Proof of Stake; PoS) konsensüsüne yenilik getirerek hayata geçirdiği yeni algoritması Adaylı Hisse İspatı (Nominated Proof of Stake; NPoS) olarak bilinir.

Kontrolü yeniden şahısların eline vermek üzere tasarlanmış olan bu çok zincirli protokol hem mevcut blok zinciri teknolojisinin devrim yaratan vaadini yerine getiriyor hem de bunun ötesine geçerek çeşitli ilave avantajlar sağlıyor.

Örneğin, mevcut blok zinciri dünyasının başlıca problemlerinden biri olan, yüzlerce blok zincirinin birbirleriyle bağımsız olarak ve iletişim kuramadan çalışması durumunu çözmeyi amaçlıyor. Polkadot, blok zincirlerinin birbirleriyle güvenli bir şekilde iletişim kurabilmeleri fikri temel alınarak oluşturuldu.

Blok zinciri dünyasının en yeni oyuncularından biri olan Polkadot, ekosistemi büyütmek için Ethereum ve Cosmos gibi ağların sunduğu özelliklerin ötesine geçen çözümler sunmak için çalışıyor. Ancak Polkadot diğer blok zinciri ağlarıyla rekabet etmek yerine onlarla birlikte var olmak ve birlikte çalışmak amacıyla tasarlandı.

Doğrudan Ledger Live ile Dot stake etmek hakkında daha fazla bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.

Staking için kullanabileceğiniz en ünlü coin’lerden bazılarını gördük ancak pasif gelir sağlamanıza olanak veren başka coin’lerin de olduğunu bilmelisiniz. Örneğin DASH, NEO ve Cardano (ADA) akla ilk gelenler arasında.

PoS yeni standart mı olacak?

PoS konsensüsü, son yıllarda Bitcoin’in mevcut işlem performansını iyileştirmenin yollarını arayan halka açık blok zincirleri arasında epey önem kazandı. Bu tür blok zincirleri aynı süre zarfında daha fazla uygulama ve işlemi destekleyebiliyor ve her ağın kendi ihtiyaçlarını karşılamak üzere yenilikçi PoS sürümleri ortaya çıkıyor.

Önde gelen akıllı sözleşme platformu Ethereum da an itibarıyla PoW konsensüsünden PoS’a geçiş sürecini tamamlamak için uzun süredir beklenen Ethereum 2.0 yükseltmesini bekliyor.

Tüm bunların yanında, PoS konsensüsü doğrulayıcılara ve ağ node’u operatörlerine, Bitcoin gibi PoW zincirleriyle kıyaslandığında, daha geniş kapsamlı bir katılım olanağı veriyor. Belli bir miktarda coin’i elde tutmayı gerektiren giriş koşullarının düşük olması, Bitcoin madenciliğinde kullanılan ASIC donanımlarının yüksek maliyetlerini üstlenmek istemeyen kullanıcıların da ilgisini çekiyor.

Genel olarak PoS, hızla evrim geçiren kripto para dünyasında büyük bir ivme yakalamış durumda. Halka açık blok zincirlerinde uzun vadede tercih edilip edilmeyeceği merak konusu olsa da birçok sektör uzmanı, katılımcı ve gözlemcinin desteğini şimdiden kazanmış durumda.

Öğrenmeye devam edin! Kripto ve blok zinciriyle ilgili bilgi edinmekten hoşlanıyorsanız School of Block bölümümüze göz atın Kripto Para Nedir?