White Paper Nasıl Okunur?

Burada size çok değerli bir beceri olan white paper okumayı ve bunun neden bu kadar önemli bir bilgi kaynağı olduğunu öğreteceğiz.

Her şey bir white paper ile başladı.

2008’de “Bitcoin: Eşler Arası (P2P) Elektronik Nakit Sistemi” başlıklı esrarengiz bir white paper, akademik topluluklar arasında dolaşmaya başladı. Öne çıkan bir özelliği yoktu ve eşler arası (P2P) ödeme çözümlerini ele alan ilk belge bile değildi.

Bununla birlikte, başarıyla uygulanan ilk çözümdü ve 14 yıl sonra bu önemsiz gibi görünen belge, blok zinciri ekosistemindeki tam olarak HER ŞEYİN temelini oluşturdu. Bunu o zamanlar okumuş olmak isterdiniz, değil mi?

Kripto, hızlı inovasyona dayalı bir ekosistemdir. Her biri var olan fikirlerden ortaya çıkan farklı yinelemeleri ve geliştirmeleri içerir. Her yeni gelişmeyle birlikte konsepti açıklamak ve temel ayrıntıları paylaşmak için bir white paper yayınlanır.

Farkında olmayabilirsiniz ama her yerde karşınıza çıkan white paper, Web 3.0’daki en güçlü araçlarınızdan biridir. Bir projenin potansiyelini eleştirel bir şekilde değerlendirmede harika bilgiler sağlar. Sonuçta bir şeye para yatıracaksanız bunun hakkında olabildiğince FAZLA şey bilmek istersiniz, değil mi?

Bir white paper’ın işlevini ve nasıl okunacağını anlamak, projeleri değerlendirirken ve kendiniz için bir strateji belirlerken avantaj sağlar. Şimdi white paper’ların ayrıntılarına ve onları nasıl okuyacağınıza geçelim.

İlk Olarak Şunu İnceleyelim: White Paper NEDİR?

Temel bilgilerle başlayalım. White paper; çözülen sorun, önerilen çözüm, kullanılan teknoloji ve girişimin arkasındaki ekip ile ilgili belirli ayrıntıların sunulduğu bir proje özetidir.

White paper’lar kriptoya özel bir konsept değildir. Esasında bilim, teknoloji ve ürün tasarımı sektörlerinde yaygın bir şekilde kullanılır. Okuyuculara ve yatırımcılara bir projeye genel bakış sunmayı ve öneriyi olası yatırımcılara satmayı sağlayan bir araçtır.

Topluluktan destek bekleyen yeni projelerin ve inovasyonların üzerine kurulu bir dünya olan kripto alanında da white paper’ların çok önemli bir yerinin olması şaşırtıcı değildir.

Ancak white paper’lar oldukça karmaşık olabilir ve bir white paper’ı okumaya başlamak bunaltıcı olabilir. Böyle hissediyorsanız endişelenmeyin! Bu son derece değerli belgenin içindeki gizli hazineyi açığa çıkarabilmeniz için neleri aramanız gerektiğine ilişkin genel bir bakış sunacağız.

İşte aramanız gerekenler ve bunların neden önemli oldukları.

Nerede? – Konum, Konum, Konum

Bir projenin merkezinin neresi olduğunu bilmek, karşı karşıya olduğu mevzuat ortamı hakkında bilgi sahibi olmanızı sağlar. Merkezi, sıkı kripto yönetmeliklerinin olduğu ülkelerde olan projeler nihayetinde kripto dostu bölgelerdeki projelere kıyasla daha zor yol alacaktır. Örneğin Nijerya veya Türkiye gibi kripto ile alışverişin yasa dışı olduğu yerlerde merkezi bulunan bir proje, El Salvador veya Almanya gibi kripto açısından liberal olan ülkelerdeki bir projeyle karşılaştırıldığında epey zorluk yaşayacaktır.

Bir projenin sunduğu token’ın türü de yasalar tarafından nasıl bir muamele göreceğini belirleyen, tanımlayıcı bir özelliktir. Örneğin, token’lar tahvil olarak sınıflandırılıyorsa (bunun ne anlama geldiği hakkında bir fikir edinmek için Howey Testine göz atın) proje, coin yayınlamaya kıyasla çok daha farklı ve çok daha katı bir yönetmelik çerçevesiyle karşı karşıya olacaktır. Bunun harika bir örneği, Securities and Exchange Commission’ın (Tahvil ve Borsa Komisyonu) bir tahvil olduğu için düzenlenmesi gerektiğini iddia ederek Ripple’ın XRP’sini hedef aldığı Ripple ve SEC arasındaki devam eden davadır. Ripple için uzun süreli bir belirsizliğe neden olan bu dava henüz sonuçlanmadı ancak sektörün geri kalanı üzerinde büyük bir etkisi olacak.

Bundan çıkarılacak ders ne mi? Projenizin merkezinin yer aldığı ülkedeki mevzuatı biraz araştırın. White paper’da bu konuyla ilgili ayrıntılar (bölgesel mevzuat) yer almayabilir ama bunu bizzat araştırma gücüne sahip olmanız önemlidir.

Neden? – Kullanım Alanı Nedir?

Her projenin bir hedefi vardır ve bir projenin işlevini ve spesifik amacını bilmek, birkaç şey hakkında bilgi sahibi olmanızı sağlar:

Kullanışlılık

İlk olarak white paper, projenin genel misyonunu sunar. Sunulan ödüller dışında somut bir şeyler bulamıyorsanız o zaman uygulama zayıftır ve proje, abarttığı kadar ilerleme kaydetmeyebilir. Gerçek anlamda kullanışlılık, projenin sağlayabileceği gerçek bir işlevinin olduğu ve bir soruna ilişkin bir çözüm sunduğu anlamına gelir.

Rekabet

İkinci olarak rakip projelerden hangi açılardan farklı olduğunu gösterir. Ekip, hedeflerini tanımlarken referans noktası olarak rakiplerini kullanmıyorsa bu, iyiye işarettir.

Uniswap, hem kullanışlılık (insanların kriptolarını takas edebildiği bir Otomatik Piyasa Yapıcı) hem de bir soruna yönelik eşsiz çözüm (emir defteri eşlemesi için beklemek gerekmemesi ve slipaj ücretinin olmaması) sunan bir projeye iyi bir örnektir. İlk AMM olarak bütün sektörün ihtiyaç duyduğu eşsiz bir platform sunmuştur.

Genellikle bir projeyle ilgili “Neden?” sorusunun yanıtını white paper’ın başlangıcında bulabilirsiniz, çünkü bir projenin “nasıl” çalıştığına ilişkin daha teknik bileşenler için genel çerçeveyi oluşturur. Sözü açılmışken…

Nasıl? – Mekanizmalar, protokoller ve süreçler

Bir projeyi destekleyen altta yatan sistemleri anlamak önemlidir. Ne tür bir konsensüs mekanizması kullandığına (kendi blok zinciri varsa) veya dâhilî akıllı sözleşmelerinin veya protokollerinin nasıl işlediğine (bunlar borsaların, likidite havuzlarının ve diğer yaygın hizmetlerin iç mekanizmalarıdır) bakmak, proje hakkında önemli bilgiler verir: Çalışma şekli, güçlü yönleri, zayıf yönleri, katılımcılar için olan ödüller ve hatta enerji kullanımı.

Bu gibi ayrıntılar arasındaki farklar çok azmış gibi görünebilir ancak projeye doğrudan dâhil olanlar (örn. doğrulayıcılar) için projenin sürdürülebilirliği ve diğer projelerle birlikte çalışabilirliği açısından ne kadar ölçeklenebilir veya gelecek odaklı olduğunun bilinmesi önemlidir.

Bunun bir blok zinciri üzerinde mi olması gerekiyor?

Projenin nasıl çalıştığına ve hangi sorunu çözdüğüne bakmak, onun bir blok zincirinde olmasının gerekip gerekmediğine dair bilgiler de vermektedir. Blok zinciri teknolojisi büyük olasılıklar sunmaktadır ancak mevcut çözümlerden daha fazlasını sunmayanlardan farklı olarak işleri gerçekten daha iyi hâle getiren bir uygulamayı bulabilmek çok önemlidir.

Kim? – Projenin arkasındaki ekip

White paper’da bir projenin arkasında kimlerin olduğunu öğrenebiliyorsanız geleceği hakkında değerli bilgiler edinmişsiniz demektir. Bir projenin arkasındaki ekip, projenin potansiyel başarısına dair güven aşılayabilir veya bu güveni sarsabilir.

Bir projenin kurucularının ve geliştiricilerinin geçmişi, nitelikleri ve itibarı, bir güvenilirlik unsuru katar. Örneğin, yeni bir projede Vitalik Buterin’in adını görürseniz geçmişteki başarıları nedeniyle bu bilgi, projenin değerini veya buna olan ilgiyi artırabilir.

Para konuşur: Tokenomi

Tokenomi, token arzıyla ilgilenir. Yani SİZİN projeyle nasıl etkileşime geçtiğinizle ilişkilidir. Token’ların dağıtılma şekli ve beraberinde hangi haklar ile olanakları getirdiği, seçenekleriniz hakkında epey fikir verir.

Bir white paper’ı okurken şunlara dikkat edin:

• Token dağıtımı ve yatırımcılara tahsisi

Toplam arzın ne kadarının projenin arkasındaki ekip ve gizli destekleyiciler için ayrıldığı, topluluğun (siz dâhil) ne kadar pay sahibi olacağı ve satın almanız durumunda token’ların ne kadar ağırlığının olacağı konularında fikir verecektir.

• Token kullanışlılığı

Token’ların herhangi bir yönetişim hakkı sunup sunmadığına bakın. Böyle bir şey sunuyorsa proje bir noktada topluluk tarafından yönetilebilir. Token’ın kullanışlılığı ayrıca projede ne derecede satın alım yapacağınızı da belirler; projenin toplam token arzına baktığınızda, satın aldığınız tutarla sahip olacağınız “yönetişim” etkisinin oranını görme şansınız olur.

• Enflasyonist ve deflasyonist token’lar (ve maks. arz)

Projenin toplam arzına ve arza ilişkin bir üst sınırın olup olmadığına bakın. Token arzı ayrıca projenin nereden geldiğini ve nasıl ilerlediğini size gösterir. Örneğin, Bitcoin‘in arzına ilişkin bir üst sınır vardır ve tüm coin’ler çıkarıldıktan sonra daha fazlası oluşturulamaz. Arz-talep ilişkileri, artan talep ve sınırlı arz yönünde bir eğilim gösterdiğinden bu, enflasyonist bir değer oluşturmuştur. Öte yandan Dogecoin’in arza ilişkin bir üst sınırı yoktur ve sınırsız sayıda DOGE coin mint’lenebilir. Bu durumun, zaman içinde değerin nasıl oluşturulacağı ve daha da önemlisi, coin’lerinizin zaman içinde ne anlama geleceği üzerinde bir etkisi vardır.

Gelecek: Yol haritası ve tahmin

Bir projenin yol haritasında, varmak istenilen noktaya götürecek basamaklar ve ekibin her bir kilometre taşına ne kadar sürede ulaşmayı umduğu özetlenir. Oldukça yaratıcı bir yol haritasına örnek olarak BAYC’nin 2021’de yayınladığı ve projenin gelecek yıllardaki niyetlerini gerçek bir harita üzerinden açıkladığı yol haritası verilebilir.

Yol haritası sadece bir yön rehberi değildir; aynı zamanda projenin önceki hedeflere ulaşıp ulaşmadığını veya geçmişe baktığınızda takvime sadık kalma konusunda zorluk yaşayıp yaşamadığını da gösterir.

Birkaç nedenden ötürü bazı white paper’larda bir yol haritası olmadığından da bahsetmek gerekir. Proje henüz bir yol haritası oluşturmamış olabilir veya mevzuata ilişkin nedenlerden ötürü white paper’da yayınlanamıyor olabilir. Bazı durumlarda yol haritası, projenin web sitesi gibi başka bir yerde bulunabilir. Dolayısıyla yol haritasını white paper’da bulamazsanız biraz daha araştırma yapın.

Hype’ın ötesi: White paper’lar neden önemlidir?

Blok zinciri; bürokrasinin ve bekçilerin olmadığı, neyi destekleyeceğinizi SİZİN seçtiğiniz ve merkeziyetsiz bir finansal alan yaratarak özgürlük sunar.

Sorumluluğun sizde olduğunun farkında olmak ve alanı keşfederken iyi kararlar almak da çok önemlidir. Bu nedenle, ilgilendiğiniz yeni projelerle ilgili tüm kritik ayrıntıları sunan white paper en iyi dostunuzdur. Artık bir white paper’ın nasıl okunduğuna ve bu kapsamda nelere bakılması gerektiğine dair kısa bir eğitim aldığınıza göre, x ışını görüşünüzü kripto alanında kullanmakta özgürsünüz. Bu bilgiler ışığında keşfinizi yapın. Kim bilir, belki de bir sonraki Bitcoin’i keşfedersiniz.

Kriptoyu Keşfederken Nasıl Güvende Kalınır?

Tebrikler! Bu makaleyi okuyorsanız güvenlik konusunu ciddiye alıyorsunuz ve riskli yerlerde dolaşabileceğinizin farkındasınız demektir. Burada kripto alanında karşılaşabileceğiniz bazı tehditler ve bunlardan nasıl kaçınabileceğiniz hakkında bilgiler vereceğiz.