THORChain nedir?

DeFi alanında otomatik piyasa yapıcılar (AMM), ekosistemde en önemli ve en sık kullanılan protokollerden bazılarıdır. Birçok merkeziyetsiz borsanın (DEX) temelini oluşturan AMM’ler, kullanıcıların farklı türlerde alım satım işlemlerini gerçekleştirebilmelerini sağlamak için algoritmalar tarafından kontrol edilen likidite havuzları içerir. Ancak çoğu AMM, belirli bir blok zinciri ağında oluşturulmuş olup sadece o ağda alım satım işlemlerinin yapılmasına olanak tanır.

Bu noktada da kullanıcıların farklı blok zinciri ağları arasında kripto para takas etmelerine olanak sağlayan ilk DEX olan zincirler arası likidite protokolü THORChain devreye girer. THORChain, farklı zincirlerde kripto varlık takas etmek isteyen kullanıcılar için merkeziyetsiz ve non-custodial bir çözüm sunmayı hedefler.

Peki THORChain bunu tam olarak nasıl yapıyor? THORChain ne için kullanılır ve merkeziyetsizliği ve self-custody’yi tercih edenlere neden cazip gelebilir? Bu makalede THORChain ve protokolün utility token’ı RUNE ile ilgili tüm bilgileri ve çok daha fazlasını detaylı bir şekilde ele alacağız.

Haydi, başlayalım.

THORChain nedir?

THORChain, Cosmos SDK‘de oluşturulmuş bağımsız bir Katman 1 blok zinciridir. Ürün ve hizmetlerden oluşan bütün bir ekosistemi destekler ve kullanıcı arayüzleri için bir arka uç işlevi görür. THORChain, non-custodial ve zincirler arası bir likidite protokolü olarak kullanıcıların sarılı veya değeri sabitlenmiş varlıklara ihtiyaç duymadan farklı blok zincirleri arasında kripto para takas etmelerine olanak tanır. THORChain belgelerinde bu protokol, kullanıcıların merkezî bir üçüncü tarafa güvenmek zorunda kalmadan adil ve şeffaf bir fiyatlandırmalardan yararlanmasını sağlamayı hedefleyen "Uniswap gibi bir zincirler arası otomatik piyasa yapıcı (AMM)" veya "merkeziyetsiz Binance" olarak tanımlanmaktadır.

THORChain’in Geçmişi

THORChain, 2018 yılındaki Binance Dexathon’unda bir geliştirici ekibi tarafından oluşturulmuştur. Ekip, Temmuz 2019’daki ilk DEX arzında (IDO) 1,5 milyon dolar fon topladıktan sonra BNB Chain’deki token’lara yönelik bir DEX olan BEPSwap’ı kullanıma sunmuştur.

2021’de THORChain, diğer varlıkların yanı sıra Bitcoin, Ethereum ve Litecoin arasında zincirler arası takas yapma olanağını sunan çok zincirli chaosnet’i (MCCN) kullanıma sunmuştur. THORChain geliştiricilerine göre, MCCN’de 71.000 farklı yatırımcının gerçekleştirdiği 3,4 milyondan fazla takas işleminde 9,2 milyar dolarlık alım satım yapılmış ve kullanıma sunulmasından bu yana işlem ücreti olarak yaklaşık 80 milyon dolar kazanç sağlamıştır. THORChain, bir yıl sonra Temmuz 2022’de nihayet mainnet (ana ağ) blok zincirini kullanıma açmıştır.

THORChain Nasıl Çalışır?

Sürekli Likidite Havuzları

THORChain takasların gerçekleştirilmesi için bir sürekli likidite havuzu (CLP, Continuous Liquidity Pool) kullanır, yani her takas işlemi için yerel token’ı RUNE bir aracı olarak kullanılır. Bu da THORChain’de iki varlık arasında bir takas işlemi gerçekleştirdiğinizde aslında iki farklı likidite havuzu arasında takas yaptığınız anlamına gelir. Örneğin BTC’den ETH’ye takas yaptığınızda BTC’niz bir BTC: RUNE likidite havuzuna yatırılır ve BTC cinsinden bir gas ücreti gerekir. Ardından RUNE, o havuzdan bir ETH: RUNE havuzuna aktarılır ve THORChain, kasalarından birinden size ETH gönderir (bunun için de bir ETH gas ücreti gerekir). Tüm bunlar kullanıcının hiçbir aşamada kriptosunu dönüştürmesine veya RUNE sahibi olmasına gerek kalmadan THORCHain durum makinesi aracılığıyla gerçekleştirilir.

THORChain’in CLP modeli, protokolün likiditeye yönelik değişen talebe karşılık verebilmesine olanak tanır ve RUNE token’ı bu sürecin merkezinde yer alır.

Rune Token’ı Nedir?

RUNE, THORChain ağının merkezî token’ıdır ve THORChain ağındaki likidite sağlayıcılar, node operatörleri ve diğer katılımcılar tarafından kullanılır. RUNE token’ları başlangıçta maksimum 1 milyar arza sahipken bu miktar 2019’daki bir token yakımı aracılığıyla 500 milyona düşürülmüştür. Buna ek olarak, arz tüketildiğinde yeni RUNE token’ları oluşturularak token’ların anti enflasyonist olması sağlanacaktır.

Mevcut tahsisler şöyledir: Token’ların %44,09’u hizmet node’larına, %10,4’ü işletim maliyetlerine, %10’u topluluğa, %10’u ekibe ve danışmanlara tahsis edilmiş olup geri kalanı da gelecekteki proje fonlamaları için kenarda tutulmaktadır.

RUNE, protokol için dört önemli rolü yerine getirir: uzlaşma varlığı, ağ güvenliği, yönetişim ve teşvikler.

Uzlaşma Varlığı

RUNE, protokoldeki uzlaşma varlığıdır. Bu, THORChain’in likidite havuzlarındaki varlıkların her biriyle 1:1 oranında eşleştiği anlamına gelir. Diğer bir deyişle, $1.000 değerinde BTC içeren bir havuzda aynı zamanda $1.000 değerinde RUNE da bulunmalıdır. Dahası, ağda gerçekleşen her takas işlemi için RUNE gerekir. Örneğin Bitcoin’den Ether’e takas yapmak için bir kullanıcının varlıkları önce bir likidite havuzunda BTC’den RUNE’a ve ardından başka bir havuzda da RUNE’dan ETH’ye dönüştürülür.

Ağ Güvenliği

THORChain node operatörleri, ağın güvenliğini sağlamak için likidite havuzlarında bulunan RUNE token’larının iki katını bağlamalıdır. Tıpkı hisse ispatı ağlarında olduğu gibi, kötü amaçlı davranışlar sergileyen node operatörleri, bağladıkları RUNE token’larını kesinti (slashing) olarak adlandırılan bir işlem ile kaybedebilir. Bu, onları ağın çıkarına çalışmaya teşvik eder.

Yönetişim

RUNE sahipleri, likiditeleriyle istedikleri havuzlar için oy verebilir. En çok likidite eklenen havuzlar en etkin havuz hâline gelir.

Blok ödülleri

Likidite sağlayıcılar ve node operatörleri kazandıkları takas ücretlerine ek olarak, belirlenen bir emisyon takvimine göre ödüller de alır.

THORChain Katılımcıları

THORChain ekosistemindeki katılımcılar dört kategoriye ayrılır:

Likidite Sağlayıcılar (LP)

DEX’lerdeki muhtemelen en önemli katılımcılar olan LP’ler, takas işlemlerinde kullanılacak likidite havuzlarına varlık yatırır. Bunun karşılığında da LP’ler blok ödülleri ve takaslardan gelen işlem ücretlerini alır. Her bir LP’nin alacağı ödül, havuzun toplam etkinliğine ve LP’nin o havuzdaki token payına dayalı olarak belirlenir.

Takas Yapanlar

Bunlar, THORChain’deki platformda farklı kriptoları alıp satan temel kullanıcılardır.

Yatırımcılar

Arbitraj yatırımcıları da THORChain’de çok önemli bir rol oynar. Bu yatırımcılar THORChain’deki değeri genel piyasadakinden daha yüksek veya düşük olan varlıkları takip eder ve kâr etmek amacıyla bu varlıkları farklı borsalar arasında alır veya satar. Bu yatırımcılar, düşük veya yüksek değerli varlıkları fiyatları piyasayla aynı çizgiye gelene kadar alıp satarak likidite havuzlarını dengede tutar.

Node Operatörleri

Tıpkı diğer hisse ispatı ağları gibi THORChain de işlemlerin doğrulanmasından ve blok zincirine yazılmasından sorumlu olan node’lardan (THORNode olarak adlandırılır) oluşur. Bu node’ların her biri, node operatörleri tarafından çalıştırılan bir bağımsız sunucular kümesinden oluşur. Her hisse ispatı ağında olduğu gibi bu node operatörlerinin de ağın likidite havuzlarındaki varlıkların toplam değerine bağlı olarak belirli miktarda RUNE token’ını kenara koyması gerekir. Bu, RUNE’a yönelik bir talep oluşturmanın yanı sıra node operatörlerinin ağın çıkarlarına karşı hareket etmelerinin önlenmesi için de gereklidir.

THORChain, “churning” (çalkalama) olarak adlandırılan bir süreç ile node operatörlerinin rollerini dönüşümlü olarak değiştirerek belirli bir seviyede merkeziyetsizlik sağlar.

Streaming Swaps

Temmuz 2023’te THORChain’de etkinleştirilen bir özellik olan Streaming Swaps, kullanıcıların büyük takas işlemlerini daha küçük alt takaslara bölmesine olanak tanır. Bu alt takas işlemlerinin zamana yayılması, takasın gerçekleştirilmesi için gereken likidite zamana yayılabildiğinden takas yapanların daha iyi fiyatlar elde etmesini sağlar ve arbitrajın, bir takas sırasında varlığın fiyatını piyasa değeri ile aynı çizgide tutmasına imkân verir. Kullanıcılar ayrıca Streaming Swaps özelliğini kullanırken zaman açısından optimize edilmiş veya fiyat açısından optimize edilmiş takaslar arasında seçim yapabilir.

THORChain Ne İşe Yarar?

THORChain piyasaya sürülmeden önce merkeziyetsiz borsalarda kripto paraları yerel bir şekilde farklı ağlar arasında alıp satmak mümkün değildi. Merkeziyetsiz takaslar yapmanın tek yolu, atomik takaslar yapmak veya token’ı önce wrap’leyip ardından onu sarmalanmış hâlde takas etmekti (ör. ETH karşılığında wBTC takas etmek). Bunun sonucunda da merkezî borsalar, kripto paraları farklı ağlar arasında takas etmenin en elverişli yolu hâline gelmiştir, ancak bu da kriptonun felsefesiyle bir tezat oluşturur. THORChain farklı blok zincirlerindeki kriptoların takas edilebilmesi için kullanıcılara merkeziyetsiz ve non-custodial bir ortam sunarak her şeyden önce bu sorunu çözmektedir.

SwapKit Vasıtasıyla THORChain: Ledger Live Üzerinde Sorunsuz ve Merkeziyetsiz Takas İşlemleri

Genel olarak THORChain, kriptoları üzerindeki kontrollerini kaybetmeden merkeziyetsiz takas işlemleri yapmak isteyen kripto yatırımcıları için yaygın bir şekilde kabul görmüş bir seçenektir.

En iyi yönü ne mi? THORChain’i ve diğer birçok takas sağlayıcısını Ledger donanım cüzdanınızın sağladığı güvenli ortamda kullanabilirsiniz. Ledger Live Masaüstü sürümünün SwapKit aracılığıyla THORChain ile olan entegrasyonu sayesinde sürecin her aşamasında kontrolü elden bırakmadan kripto takas işlemlerinizi kolayca yönetebilir ve gerçekleştirebilirsiniz. Dahası, Ledger Live Masaüstü sürümü üzerinde THORChain’i kullanmak için uygulamadan çıkmanız, karmaşık bir KYC sürecinden geçmeniz veya bir hesap oluşturmanız gerekmez.

Ledger Live’daki THORChain entegrasyonu, kapsamlı testlere tabi tutulan ve kurumsal düzeyde bir performans sunan bir altyapı ile THORChain hizmetlerinin karmaşıklığını gideren sektör lideri bir API + SDK olan SwapKit.dev ile çalışır.

Daha neyi bekliyorsunuz? Merkeziyetsizlik hareketine katılırken Ledger’ı kullanabilir ve varlıklarınız üzerinde güvenli bireysel kontrolün sağladığı gönül rahatlığının tadını çıkarabilirsiniz.