Kriptoda Staking Nedir ve Nasıl Çalışır?

Bir blok zincirinin ardında yatan teknoloji, söz konusu blok zinciri sisteminin nasıl çalıştığını ve nasıl güvende tutulduğunu doğrudan etkiler. Bitcoin gibi bir İş İspatı (Proof of Work, PoW) türü blok zincirini güvenli kılan unsur, tek bir coin üretmek veya aktarmak için gerekli olan enerjinin çok yüksek olması ve bu sayede ağın kötü niyetli kişilerden korunmasıdır.

Ancak Hisse İspatı (Proof of Stake, PoS) ağlarında farklı bir güvenlik yöntemi kullanılır. Bu tür blok zincirlerinde, işlemleri doğrulamak isteyen katılımcıların önemli bir miktarda fonu kilitlemesi gerekir. Bu işleme kripto stake etmek denir. Katılımcılar, sisteme koydukları stake miktarı karşılığında ödül kazanırlar.

Peki neden? Neden ödül kazanıyorlar?

Kripto stake etmek, sistemlere ve amaçlara göre farklılıklar olması nedeniyle karmaşık bir konudur. Bu makalede, stake etmenin en temel mekaniklerinden başlayıp, doğrudan bir doğrulayıcıya yetki devretmek ile dolaylı olarak staking yapmanın farklarını, kripto stake etmenin tüm avantajlarını ve dezavantajlarını ve de kendi başınıza nasıl kripto stake edebileceğinizi açıklayacağız.

Öyleyse temel bilgilerle başlayalım.

Kriptoda Staking Nedir?

Hisse İspatı türü bir blok zinciri ağını güvence altına almak için ağda belirli bir miktar kripto para kilitlendiğinde, buna kripto stake etmek denir. Stake etme işlemini gerçekleştiren kullanıcı, kripto para olarak ödüller kazanır.

İşin içinde ödül olduğunu daha önce duyduğunuza eminiz. Bununla birlikte, kriptolarınızı elinizdeki staking seçeneklerinden birinde kullanmadan önce, bu seçeneklerin ne anlama geldiğini anlamanız büyük önem taşıyor.

Hisse İspatı (Proof of Stake) Nedir?

Bir blok zinciri ağı, yeni bloklar üretmek için katılımcılara ihtiyaç duyar ve bunun karşılığında katılımcılara ödüller verir. Örneğin Ethereum ve Solana blok zincirlerinde bu rol doğrulayıcılar tarafından gerçekleştirilir. Doğrulayıcılar, Hisse İspatı türü bir ağda blok zinciri node’larını çalıştıran katılımcılardır. Bitcoin gibi İş İspatı (Proof of Work) mutabakatıyla çalışan blok zincirlerinin aksine, Hisse İspatı (Proof of Stake) ağlarındaki doğrulayıcıların karmaşık işlemler çözümleyen cihazlara ihtiyacı yoktur. Bunun yerine katılımcılar, güvenilirliklerini kanıtlamak için kripto paralarını stake eder.

Kripto Stake Etmek, Projenin Kaderinin Bir Parçası Olmaktır

Ağda kilitlenen fonlar teminat işlevi görür; yani node’ların işlemleri doğrularken dürüst davranacağını ispatlar. Kötü niyetli davranan katılımcılar, fon kesintisi (slashing) ile ağ tarafından otomatik olarak cezalandırılır. Buna ek olarak ağ, daha fazla miktarda kripto para stake eden doğrulayıcıları teşvik eder. Bunun nedeni de bir node’un gösterdiği teminat ne kadar yüksek ise, meşru bir şekilde davranma şansının o kadar yüksek olmasıdır. Dolayısıyla, daha değerli işlemleri doğrulamak üzere, daha düşük stake miktarına sahip node’lar yerine bu node’lar tercih edilir.

Doğrulayıcılar Ödüller Kazanır

Doğrulayıcının çabaları, işlem gücü ve kaynaklarının karşılığında ağ, doğrulayıcıyı ağın yerel kripto parası ile ödüllendirir. Ne de olsa ağı katılımcılar için çalışır hâlde tutan onlardır. Dahası, tüm bunları yaparken, stake ettikleri coin’ler kendi nezaretlerinde kalır. Stake edilen fonlar, blok zincirine ait akıllı sözleşmeye yatırılır. Yani bu fonlar yatırılmış olsa bile doğrulayıcı, fonlarının kontrolüne sahip olmaya devam eder.

Özetle; Hisse İspatı blok zincirlerinde doğrulayıcı node’lara staking ödülleri ödenir. Bu doğrulayıcılar blok zincirinin çalışması için emek ve işlem gücü sağlar. Basit, değil mi?

Kripto Stake Etmek Neye Yarar?

Staking, kripto sahiplerinin coin’leri ve token’ları üzerinden pasif gelir elde etmesini sağlar. Ayrıca, staking ödüllerine bileşik faiz uygulanır. Yani faiz kazancınız, kazandığınız ödüller de stake edilen tutarınıza eklenerek hesaplanır.

Örneğin, 100 SOL stake ederseniz ve ilk ödülünüz 1 SOL olursa, bir sonraki ödülünüz ilk yatırdığınız tutar üzerinden değil, 101 SOL üzerinden hesaplanır. Bileşik faizde başlangıçtaki büyüme oranı yavaş görünebilir. Ancak kriptolarınızı uzun vadeli olarak stake etmek, portföyünüzde büyük bir fark yaratabilir.

Kripto Staking İşlemlerine Erişme Sorunları

Herkesin doğrulayıcı node’u çalıştırma seçeneği olmadığını çünkü katılmak isteyenlerin önünde bazı önemli engeller bulunduğunu bilmenizi isteriz. Örneğin, doğrulayıcı olmak için kayda değer bir minimum yatırım tutarının yanı sıra, teknik bilgiye ve sürekli doğrulama yapmaya tahsis edebileceğiniz donanımlara da sahip olmanız gerekir. Yani başlangıçta zaman ve para yatırmanız gerekmektedir. Ayrıca node’unuzu işletmek için sürekli olarak bir güç kaynağı çalıştıracağınızı da taahhüt etmeniz gerekir.

Örneğin Polkadot (DOT) ağındaki doğrulayıcıların, ceza yememek için sistemlerini yüksek etkinlik seviyesine sahip bir sunucu ile çalıştırmalar gerekir. Böylece node’un neredeyse her zaman aktif kalması hedeflenir. Üstüne üstlük, bulut sunucusu kurma ve sunucu yazılımı yükleme gibi çeşitli teknik detaylarla da ilgilenmeniz gerekir.

Dahası, doğrulayıcı olmak için yüksek miktarda bir staking yatırımıyla başlamanız gerekiyor. Herkes bu miktarda kripto para varlığına sahip olmayabilir. Örneğin Ethereum ağında, doğrulayıcı olmak için 32 ETH stake etmek gerekir.

“Hiç de başta bahsettiğiniz gibi kolay durmuyor!” diye düşünüyor olabilirsiniz.

Farkındayız. Çoğumuzun elinde bu kadar yüksek miktarlarda kripto para mevcut değil. Ne bu kadar yüksek işlem gücüne sahip bir sistemi 7/24 çalıştıracak imkânlara sahibiz ne de işin teknik detaylarını anlıyoruz. Neyse ki bunların hiçbirini yapmanıza gerek yok. Yalnızca birkaç tıklamayla ağa katılabilir ve karşılığında ödüller kazanabilirsiniz. Bizi bir dinleyin.

Doğrulayıcı Olmadan Staking Yapmak Mümkün mü?

Blok zincirinde doğrulayıcı node olmak yerine, kripto paralarınızın yetkisini mevcut node’lara devredebilirsiniz. Bu sayede, küçük miktarlarda kripto paranın yetkisini devredip stake ettiğiniz token miktarıyla orantılı olarak ödül kazanma fırsatına kavuşursunuz. Buna ek olarak, herhangi bir ekipmana veya bilgisayarınızı tüm gün çalıştırmanıza gerek kalmaz; işin teknik kısımlarını sizin için bir başkası halleder.

Bunu yapmanın iki temel yolu vardır ve aralarındaki fark, kazanabileceğiniz ödüllerin miktarını ve tüm sürecin şeffaflık seviyesini belirler.

Non-Custodial Staking – Direkt Olarak Yetki Devretme

Sahip olduğunuz ilk seçenek “non-custodial” yani varlıklarınızı emanet etmeyi gerektirmeyen niteliktedir; staking süresi boyunca coin’leriniz kripto cüzdanınızda kalır. Bazı blok zinciri ağları, “delegasyon” yani yetki devri yapma imkânı sunar. Yetki devri işleminde, ağın yerel coin’lerine sahip olan kullanıcılar, ellerindeki coin’leri bir doğrulayıcı node’una katkı yapmak için kullanabilir. Coin’leriyle yetki devreden kullanıcı, o node tarafından toplanan ödüllerin belli bir yüzdesini pay olarak alma hakkı kazanır. Bu katılım sayesinde, doğrulayıcı node’unun, işleri yapmak için ağ tarafından seçilme şansı artar. Yetki devreden kullanıcı da doğrulayıcı olmanın sorumluluklarını üstlenmek zorunda kalmadan ödüller kazanabilir.

Emanet

Non-custodial staking, size daima fonlarınızın kontrolüne sahip olma imkânını tanır. Ayrıca, adresinizle ilişkili özel anahtarları güvende tutmak için Ledger cihazları gibi donanım cüzdanlar kullanabilirsiniz. Böylece fonlarınız internetten gelebilecek saldırılara karşı korunmuş olur.

Güven Seviyesi

Bu staking türünde, seçeceğiniz doğrulayıcının tüm işlemleri dürüst bir şekilde yapacağına güvenmeniz gerekir. Node, kusurlu eylemler sebebiyle ceza alırsa sizin ödülleriniz de kesintiye uğrar. Öte yandan doğrulayıcı hizmetleri genellikle sundukları ödül yüzdesi ve aldıkları ücretler konusunda kullanıcılara son derece şeffaf davranır ve doğrulayıcı node’unun itibarı, önceki faaliyetlerine bağlıdır. Yani kendi araştırmanızı yapma sorumluluğu hâlâ size ait olsa da varlıklarınızın yetkisini kime devredeceğinizin kararını bilgi dâhilinde verebilmeniz için doğrulayıcı node’ları hakkında şeffaf bilgilere kolayca ulaşabilirsiniz.

Staking ödülleri

Coin’lerinizin yetkisini bir doğrulayıcıya devrederek kazanacağınız ödüllerin miktarı, stake ettiğiniz kripto miktarı ile doğru orantılıdır. Gelgelelim, node’u çalıştırmanın maliyetleri gibi çeşitli işler karşılığında doğrulayıcıya hizmet ücreti olarak küçük bir komisyon ödemeniz gerekebilir. Hizmet ücretleri, doğrulayıcıya ve protokole bağlı olarak değişim gösterir. Ama tüm bunlar en başından itibaren açıkça ifade edilir ve coin’lerinizi bağlamadan önce net getirinin ne olacağını anlamanızı sağlar.

Merkezî Borsalarda Custodial Staking

“Custodial”, yani varlıkları emanet etmeyi gerektiren staking işlemlerinde, merkezi borsa veya staking sağlayıcı gibi emanetçi rolünü üstlenen bir üçüncü taraf, coin’lerinizi sizin adınıza stake eder. Gerçek dünyada bankalar kendi müşterilerinin fonlarını yeniden ipotek ederek banka için nasıl ek gelir sağlıyorsa merkezî kripto borsaları da kripto stake etme hizmetleri sunar. Bu işlemi sunan hizmetler, binlerce kullanıcının varlıklarını bir havuzda birleştirerek yüksek hacimli doğrulayıcı node’ları işletirler. Gelgelelim, bu sistemin sizin için kontrol, güven ve ödüller açısından önemli sonuçlara neden olması mümkündür.

Emanet

Custodial nitelikte bir borsa kullanmak, coin’lerinizin kontrolünü devrettiğiniz anlamına da gelecektir. Yaptığınız şey esasında kriptolarınızı bir üçüncü taraf cüzdanına yatırmaktır. Unutmayın: Anahtarları sizde olmayan coin’ler sizin değildir. Yani coin’lerinizin hangi doğrulayıcı node’una stake edileceğini kontrol edemez ve kabul ettiğiniz süre sona ermeden coin’lerinizi geri çekemezsiniz. Üstelik, borsa isterse, hiçbir uyarıda bulunmadan staking ödüllerinizi iptal edebilir ve fonlarınızla birlikte ortadan kaybolabilir.

Güven Seviyesi

Custodial staking işlemlerinde güven, önemli bir mevzudur. İlk olarak, kriptolarınızı onların cüzdanına emanet ettiğiniz için custodial platformların güvenliğinden emin olmak zorundasınız. Maalesef, coin’lerinizin hangi doğrulayıcıya gideceğini siz seçemezsiniz. Kısacası platformun iyi niyetine güvenmekle yetinmiş olursunuz.

Staking ödülleri

Saydığımız üç seçenek arasında en düşük miktarda ödül kazanacağınız seçenek budur. Bununla birlikte bu hizmeti sunan merkezi borsalar ve sağlayıcılar, hizmet karşılığında çeşitli ücretler alırlar ve son tüketicinin elde edeceği net getiri miktarı iyice düşer. Böyle hizmetlerde, prosedürün basitleşmesi karşılığında bir prim ödemesi yapmak zorunda kalırsınız. Platformun, orijinal staking ödülünden ne kadar büyük bir pay aldığı konusunda hiçbir fikriniz olmaz. Bununla birlikte, olumlu tarafına bakacak olursak bu işlem türünde slashing (kesinti) riski yoktur. Bu risk platform tarafından üstlenilir.

Kripto Paralar Güvenli Bir Şekilde Nasıl Stake Edilir?

Artık kripto stake etmenin en iyi yolunun “non-custodial” yani varlıklarınızı emanet etmenizi gerektirmeyen hizmetler kullanmak olduğunu biliyorsunuz. Neyse ki, Ledger ekosisteminde doğrudan Ledger cihazınızla kripto stake edebilir ve böylece varlıklarınızın kontrolünü sürekli elinizde tutabilirsiniz.

SOL veya ATOM stake etmek istiyorsanız bunu doğrudan Ledger doğrulayıcı node’u üzerinden gerçekleştirebilirsiniz. Bu konuda daha fazla bilgi almak için Ledger doğrulayıcı node’unun ne olduğunu ve nasıl çalıştığını açıklayan makalemize göz atın.

Bununla birlikte, Ledger ekosisteminde staking yapmak için elinizdeki tek seçenek bu değildir. Ledger Live’da yer alan Ledger staking ortakları aracılığıyla da işlemlerinizi gerçekleştirebilirsiniz. Peki bu süreç tam olarak nasıl işler?

Ledger Live’da Kiln ile Nasıl Staking Yapılır?

Ledger’ın staking ortağı Kiln, Beacon zincirinin başlangıcından beri ana ağdaki 22.000’den fazla doğrulayıcısıyla, Ethereum ekosisteminin önde gelen katılımcılarından bir tanesi oldu. Kiln, tamamen zincir içi olarak yönetilen ilk hizmet olarak staking çözümüdür.

Ledger’ın ilkeleriyle paralel bir şekilde Kiln, non-custodial bir çözüm sunar; yani fonlarınızı çekmek için gereken anahtarlarınıza kimse erişemez. Buna ek olarak, Kiln’in staking akıllı sözleşmeleri baştan sona denetlenmiştir; böylece herhangi bir akıllı sözleşme açığı riski önemli ölçüde azaltılır. Üstelik, diğer güvenlik ekiplerine ek olarak, Ledger’ın Donjon ekibi de bu denetleme sürecine katılmaktadır. Dolayısıyla Kiln’in akıllı sözleşmelerinin son derece güvenli olduğundan emin olabilirsiniz.

Güvenlikle ilgili kapsamlı yeteneklerinin yanı sıra, Kiln aynı zamanda erişilebilir ve kullanımı basit bir çözümdür. Biraz daha açmak gerekirse, dağıtılacak ödüller akıllı sözleşmeler tarafından yönetilir; yani sistem tamamen otomatize edilmiş bir şekilde çalışır. Bu sayede üçüncü taraflara güvenmek zorunda kalmazsınız. Üstelik kullanmaya başlamak da bir o kadar kolaydır. Yalnızca tek bir transfer yaparak Kiln panosuna erişebilir ve ödüllerinizi gerçek zamanlı olarak takip edebilirsiniz.

Son olarak Kiln, kriptolarınızı stake etmeniz için birden fazla seçenek sunar. Örneğin, havuzlu staking özelliği sayesinde, 32 ETH sahibi olmadan bile ETH stake edebilirsiniz. Buna ek olarak, müşterilerine %99 ödül garantisi de vererek kurumsal düzeyde staking hizmeti sunar. Zihninizi (ve işinizi) rahatlatmak adına, Kiln aynı zamanda SOC2 (Type2) sertifikalıdır. Bu, dünyadaki en yüksek Bilişim Teknolojisi standartlarına sahip olduğu anlamına gelir.

Bunun dışında Kiln, kripto stake etme alanında bir inovasyon öncüsüdür. Her şeyden önce, Ethereum’u ölçeklendirilmiş bir şekilde denetlemeye olan yaklaşımı ve kesinti karşıtı stratejileri Ethereum Foundation tarafından desteklenmektedir. Üstelik bununla da kalmayarak, yaklaşımı sektör çapında büyük oranda takip edilmektedir. Dahası Kiln, zincir içi ürünü sayesinde, Liquid Collective adındaki ilk kurumsal liquid staking standartının ardındaki kurucu teknoloji sağlayıcısı olmuştur.

Ledger Ekosistemindeki Diğer Kripto Stake Etme Seçenekleri

Yalnızca ETH veya Kiln ile sınırlı değilsiniz. Ledger Live üzerinden daha pek çok coin stake edebilirsiniz: Algorand (ALGO), Tezos (XTZ), Tron (TRX) ve Polkadot (DOT). Başlamak için, stake etmek istediğiniz kripto paranın uygulamasını Ledger cihazınıza indirin. Ardından Ledger Live’ın Keşfet bölümüne gidin ve Ledger’ın staking ortaklarından birini seçerek yolculuğunuza başlayın.

Staking, kripto kullanıcılarının, kenarda duran kriptoları üzerinden pasif gelir kazanabilmelerini sağlar. Seçiminize bağlı olarak stake işleminizi çeşitli kontrol, katılım ve ödül seviyeleriyle çeşitlendirebilirsiniz. Bununla birlikte, kripto stake etmeye karar verdiyseniz, “self-custody” yani varlıklarınız üzerinde şahsen kontrol sahibi olmak her zaman önceliğiniz olmalıdır. Neyse ki Ledger ekosistemi, bir kripto staking uzmanı olmanız için ihtiyacınız olan tüm araçları size sağlayabilir; üstelik anahtarlarınızın kontrolünü kaybetmeden.

Bilgi güçtür; öğrenmeye devam edin! Kripto ve blok zinciriyle ilgili bilgi edinmekten School of Block başlıklı videomuza göz atın DeFi nedir?