Havuzlu Staking: Kripto Staking Havuzları Nasıl Çalışır?

Yazan: Lipsa Das

Açık Blok Zincirleri tamamen merkeziyetsiz bir ekosistemde faaliyet gösterir ve dünya çapında binlerce bilgisayar, işlemleri doğrulamak için birlikte çalışır. Bu sistemin işleyebilmesi için bu bilgisayarların birbirlerine güvenebilmesini ve birlikte kararlar alabilmesini sağlayacak bir yöntem gerekir; bu da bir mutabakat mekanizması kullanılarak yapılır. Günümüzde açık blok zincirleri için en popüler mutabakat mekanizmalarından biri Hisse İspatıdır. Ancak bir Hisse İspatı ağı da staking yapılmasını gerektirir.

Açıklamak gerekirse, bir Hisse İspatı ağının güvenliğinin sağlanması için doğrulayıcı olarak adlandırılan katılımcıların belirli miktarda kripto parayı teminat olarak kilitlemeleri gerekir. Bu doğrulayıcılar ağdaki işlemleri işler. Bunun karşılığında da ödüller alırlar (veya kötü amaçlı davranışlar sergilerlerse stake’leri kesintiye uğrar).

Bu doğrulayıcı ödülleri oldukça kazançlı olsa da doğrulayıcı olabilmek için büyük bir miktarda kriptoyu kilitlemeniz gerekir. Örneğin Ethereum bağımsız olarak 32 ETH’nin stake edilmesini gerektirir ve bu da herkesin kolayca sahip olabileceği bir tutar değildir.

Neyse ki başlangıçta büyük bir yatırım yapmak zorunda kalmadan staking ödülleri kazanmanın başka yolları vardır. Bu yöntemlerin en popülerlerinden biri de havuzlu staking’dir.

O hâlde havuzlu staking nedir ve staking havuzları tam olarak nasıl çalışır?

Haydi, başlayalım.

Havuzlu Staking Nedir?

Kısaca ifade edecek olursak, havuzlu staking kullanıcıların staking kaynaklarını birleştirerek staking sürecine birlikte katılmalarını sağlar. Kullanıcılar staking için tahsis ettikleri fonları staking havuzları aracılığıyla birleştirir. Fonlarını bir havuzda birleştirerek ödülleri de birlikte alırlar. Bu ödülleri dağıtma aşamasında ise ödemeler, kişinin staking havuzuna yaptığı katkıya göre yapılır. Ne kadar fazla stake ederseniz o kadar fazla ödül alırsınız ve tüm bunları parmağınızı kıpırdatmadan yapabilirsiniz. Diğer bir deyişle havuzlu staking işlemleri, doğrulamak veya istediğinizden daha fazla fon kilitlemek zorunda kalmadan pasif gelir elde etmenizi sağlar.

Bu sürecin nasıl işlediğini anlamak için staking havuzunun ne olduğuna ve tam olarak nasıl çalıştığına bir bakalım.

Staking Havuzu Nedir?

Staking havuzu, grup hâlinde stake etmek amacıyla bir araya getirilen ortak bir fon deposudur. Bir havuzlu staking platformunda tüm ortak fonların gittiği yerdir.

Genellikle staking havuzlarında yerel staking’in gerçekleştirilmesi için fonların kullanılmasından ve ödüllerin katılımcıların katkılarıyla orantılı olarak dağıtılmasından sorumlu operatörler gerekir. Ancak aralarındaki benzerlikler bu noktada sona erer. Bunun sebebi operatörün sahip olduğu kontrolün platforma bağlı olarak değişiklik göstermesidir. Örneğin daha merkezî platformlarda operatör tek bir kişi veya kuruluş olabilirken bazılarında ise daha merkeziyetsiz bir yaklaşım benimsenerek DAO’lardan ve kendi kendini yürüten akıllı sözleşmelerden yararlanılabilir.

Her ne kadar sayısız blok zincirinde sayısız staking havuzu olsa da bu özelliğin sadece Hisse İspatı blok zincirlerinde desteklendiğini belirtmek gerekir. Sadece Ethereum veya Tezos gibi PoS ağları kullanıcıların fonlarını stake etmelerini gerektirir ve dolayısıyla da havuzlu staking sadece bu tür ağlarda desteklenir.

Staking Havuzu Nasıl Seçilmelidir?

Artık staking havuzunun ne olduğunu öğrendiğinize göre şimdi de bir staking havuzunu nasıl seçebileceğinizden bahsedelim.

Staking havuzlarında yatırımcıların getirilerini ve katılımını en üst düzeye çıkarmak için çeşitli stratejiler kullanılır. Örneğin bazı havuzlar farklı blok zincirlerinde stake edebilir, bazıları farklı kripto staking algoritmalarından faydalanabilir ve bazıları da farklı güvenlik seviyeleri sunabilir.

Bir staking havuzunu seçerken dikkate alınması gereken bazı hususlara bir bakalım:

Açık veya Özel Staking Havuzu

İlk olarak, kullanacağınız staking havuzunun açık mı yoksa özel mi olmasını istediğinize karar vermeniz gerekir. Açık staking havuzları, herkesin katılmasına izin veren borsaları veya bağımsız havuz operatörlerini ifade eder. Buna karşılık, özel yatırım grupları belirli kullanıcılara özel veya sadece davete dayalı bir şekilde çalışır. Özel bir staking havuzunu kullanmak çok daha büyük ödüller kazandırabilir, ancak daha büyük riskler de söz konusu olabilir. Havuza katılanlara verilen finansal teşvik, kötü amaçlı bir niyeti gizlemek için veriliyor olabilir. Bir şey gerçek olamayacak kadar iyi görünüyorsa bunun muhtemelen gerçek olmadığını unutmayın.

Fonlarınızın güvenliği, tamamen staking havuzunun iç işleyişine ve en çok da operatörüne bağlıdır.

Merkezîleşme

Kontrol konusunda, bir staking havuzunu kullanırken token’larınızın nerede saklandığını ve bunlara kimlerin erişiminin olduğunu bilmeniz gerekir. Örneğin havuzlu staking için merkezî bir borsanın kullanılması, genellikle borsanın kendi custodial cüzdanlarını kullanmanız gerektiği anlamına gelir. Bu ideal değildir, çünkü borsanın başına kötü bir şey gelirse fonlarınız risk altında kalabilir. Bu senaryoda merkezî bir kuruluşun fonlarınız üzerinde sizden daha fazla kontrolü vardır.

Staking havuzunu bir akıllı sözleşme aracılığıyla kontrol eden bir platform kullansanız bile, bu o platformun merkeziyetsiz olacağı anlamına her zaman gelmez. Ekibe dair kendi araştırmanızı yaptığınızdan (DYOR) emin olun ve sadece güvenilir platformları kullanın. Havuz operatörü tek bir kişi veya kuruluş ise seçiminizi yeniden değerlendirmek isteyebilirsiniz.

Liquid Token’lar

Staking havuzunuz liquid token’lar çıkarıyorsa bunların dağıtımı ve tahsisi konusunda da dikkatli olmalısınız. Tüm havuzlu staking platformları kullanıcılara liquid staking token’ları sunmaz, ama bunu yapan platformlar vardır.

Açıklamak gerekirse, liquid staking token’ları başlangıçta stake ettiğiniz varlığın değerine sabitlenir. Bir liquid staking platformunda 1 ETH stake ederseniz, 1 ETH değerinde LST alırsınız. Staking sırasında DeFi veya blok zinciri uygulamalarına katılmak istiyorsanız bu harikadır. Ancak bu token’ların taşıdığı bazı riskler de vardır.

Örneğin staking havuzunuzda balinalar varsa stake edilen ETH’lerin büyük bir miktarı onların kontrolüne geçebilir. Bu da sansüre veya doğrudan değer manipülasyonuna yol açabilir. Aynı doğrultuda, havuz operatörü çok fazla mint’leme yaparak token’ı kötü yönetirse LST fiyatını düşürebilir. Bu da LST’lerin değerinin ilk başta stake ettiğiniz varlıktan daha az olduğu, yani para kaybettiğiniz anlamına gelir.

Güvenlik

Havuzli staking konusuna dalmadan önce dikkate alınması gereken son bir husus da güvenliktir. Çoğu staking havuzu üçüncü taraf bir akıllı sözleşme veya operatör ile kripto para yatırmayı gerektirir. Bu platformların güvenlik düzeyleri birbirinden farklı olmakla birlikte, coin’lerinizi kişisel donanım cüzdanınızda tutmanızı sağlayan güvenli alternatifler de artık vardır. Bunlar genellikle “soğuk staking havuzları” olarak adlandırılır ve diğer havuz türlerinden önemli ölçüde daha fazla güvenlik sunar. Merkezî bir kuruluşun custodial cüzdanına güvenmek ve internete bağlı bir cüzdan kullanmak zorunda kalmazsınız. Bu son derece güvenlidir, ancak ödüller diğer staking havuzu türleriyle karşılaştırıldığında çok daha düşük olabilir.

Staking Havuzları Nasıl Çalışır?

Artık staking havuzu türlerini öğrendiğinize göre şimdi de staking havuzlarının işleyişine dair ayrıntılara bir bakalım. Bu bölümde ücretleri, kilitleme dönemlerini ve bir staking havuzundan bekleyebileceğiniz yıllık getirileri ele alacağız.

Ücretler

Katılımcıların bir staking havuzuna katılmak için havuz operatörüne veya akıllı sözleşmeye bir ücret ödemesi gerekir. Bu ücretler; işlem ücretleri, altyapı maliyetleri ve operatörün kâr marjı dâhil olmak üzere staking havuzunun işletme ve sürdürme maliyetlerini karşılar. Bu ücret platformdan platforma değişir, ancak genellikle %5 civarındadır. Ancak staking havuzunun bu ücreti doğrudan ödüllerinizden düşeceğini unutmayın.

Kilitleme Dönemleri

Çoğu staking havuzunda bir kilitleme dönemi vardır, yani stake ettiğiniz fonlara belirli bir süre boyunca erişemezsiniz. Bu kilitleme dönemleri genelde, işlemler doğrulanırken fonların stabil olduğundan emin olmak için ilgili zincirin gereksinimlerine bağlıdır. Bununla birlikte, bazı staking havuzlarında kilitleme dönemleri yoktur. Önceden belirttiğimiz gibi Liquid staking, kullanıcılara stake edilen fonların karşılığında token’ların verildiği bir havuzlu staking türüdür. Böylece stake eden, ilk başta stake ettiği para birimiyle ödüller almaya devam ederken eş değer miktarda token’ı DeFi veya blok zinciri uygulamaları için kullanabilir.

APR

APR, yani yıllık yatırım getirisi bir staking havuzundan elde edilecek tahmini potansiyel yıllık gelirdir. APR genellikle %10 ile %150 arasında değişir, ama kripto dünyasında çoğu şeyde olduğu gibi aşırı düzeyde dalgalanabilir.

Örneğin daha fazla yatırımcıyı çekmek istediklerinden, özel staking havuzlarında daha yüksek bir APR aralığı sunulur. Ancak bu yaklaşım riskli olabilir. Yeni ve güvenilir olmayan bir staking havuzu art niyetli olabilir; cazip bir APR ile havuza katılmanızı sağlayabilir, ancak bu platformun güvenli olduğu anlamına gelmez. Çoğu durumda borsalar, daha düşük bir APR sunsalar da daha güvenilirdir. Ancak coin’lerinizi körü körüne stake etmeden önce söz konusu borsanın ne kadar merkezî olduğunu dikkate almanız gerekir.

Havuzlu Staking’in Avantajları

Artık havuzlu staking’in tüm özelliklerini öğrendiğinize göre şimdi de avantajlarından bahsedelim. Esas itibarıyla yeni başlayanların havuzlu staking’i tercih etmesinin kullanım kolaylığı, kolay erişim ve tutarlı ödüller gibi çeşitli nedenleri vardır. Şimdi bu avantajlardan bazılarına bir bakalım.

Kolay Erişim

Bireysel staking’e katılmak, genellikle binlerce dolar tutarında ciddi miktarda bir teminat yatırılmasını ve node’lar gibi özel ekipmanlar gerektirir. Havuzlu staking önemli ölçüde daha az yatırım ve kendi başınıza bir blok zinciri node’u çalıştırmadan staking yapmanın alternatif bir yolunu sunar.

Staking havuzlarında, genellikle ilgili blok zinciri ağına, staking havuzu operatörüne ve bunların belirlediği kurallara bağlı olarak değişen minimum bir katılım tutarı söz konusudur. Havuzlu staking ile başlamak hızlı ve kolaydır, hiçbir özel veya ek ekipmana ihtiyacınız olmaz. Ayrıca çok fazla katkıda bulunmadığınızda bile sıkça ve tutarlı ödüller alırsınız.

Esneklik

Bazı havuzlu staking platformlarında liquid staking modeli uygulanır. Liquid staking’de staking havuzundaki asıl kripto paranızı temsil eden yeni token’lar alırsınız. Bu varlıklar asıl fonların değerine sabitlenir. Dolayısıyla da onları alıp satabilir veya diğer merkeziyetsiz finans platformlarına katılmak için kullanabilirsiniz. Ancak liquid token’larda yeni token’larınızın takas değerinin düşebileceği bir depeg (parite kaybı) riski söz konusudur. Varlıklar bir akıllı sözleşme kullanılarak başlangıçtaki varlığın değerine sabitlenir. Bu durum, diğer potansiyel güvenlik açıklarının yanı sıra bir akıllı sözleşme yazılım hatası riski de teşkil eder.

Havuzlu Staking’in Dezavantajları

Havuzlu staking küçük kullanıcıların staking pastasından pay almasını sağlar, ancak buradaki dezavantaj, staking havuzlarının üçüncü taraf bir akıllı sözleşme veya platform tarafından işletilmesidir. Bu, bireysel staking yapanları iki şekilde etkiler: staking ödülleri ve genel güvenlik.

Ücretler ve Ödüller

İlk olarak, staking ödülleri havuzlu staking’de normal staking’dekinden genelde daha azdır. Bunun nedeni de başarılı bir blokun belirli bir blok ödülünün olması ve bunun da tüm havuz katılımcıları arasında bölünmesidir. Üstelik havuzlu staking’i sunan üçüncü taraflar genellikle bir ücret alır ve bu da staking ödülünü daha da azaltır.

Güvenlik

Bir üçüncü taraf aracılığıyla stake etmek, varlıklarınızın güvenliğini ona emanet etmek anlamına gelir ve bu da büyük bir risk teşkil eder. Fonlarınızın havuzlu token’ları saklayan akıllı sözleşme veya platform kadar güvende olduğunu unutmayın.

Bu staking havuzu sözleşmeleri büyük miktarlarda parayı genelde tek bir yerde sakladığından, çoğu zaman bilgisayar korsanları için cazip bir hedeftir. Staking havuzlarına yapılan saldırılar oldukça yaygındır; itibarlı platformlar bile milyonlarca dolar değerinde saldırılarla karşı karşıya kalmaktadır. Bu saldırılar genelde akıllı sözleşmelerdeki kodlama hataları veya güvenlik açıkları ve düzgün bir takip sürecinin olmaması nedeniyle gerçekleşir. Ancak bazen bunlar kasıtlı da olabilir.

Staking Havuzu Kullanılarak Güvenli Bir Şekilde Kripto Para Nasıl Stake edilir?

Ledger Live sayesinde, karmaşık teknik bilgileri öğrenmeden havuzlu staking’i kolayca keşfedebilirsiniz. Ledger Live, Ethereum ekosistemindeki en büyük staking havuzlarını işleten güvenilir bir kurumsal düzeyde staking platformu olan Kiln ile doğrudan çalışmaktadır.

Başlamak için Ledger cihazınızı güvenli bir şekilde Ledger Live’a bağlamanız yeterlidir. Kiln’in platformuna birkaç tıklamayla doğrudan uygulama üzerinden erişebilirsiniz. Kiln, Ledger’ın güvenilir bir staking sağlayıcısıdır; yani staking sözleşmesi, yazılım hataları olup olmadığının tespit edilmesi için kapsamlı bir şekilde test edilmiş ve denetlenmiştir. Dahası, Ledger Live sadece normal staking havuzlarını destekler (liquid staking’i desteklemez), dolayısıyla da stake ettiğiniz token’ların değerinden kesinlikle emin olabilirsiniz.

Liquid staking dünyasına dalmaya hazırsanız, Ledger ekosistemindeki bir diğer harika havuzlu staking seçeneği olan Lido’ya da göz atabilirsiniz. Liquid staking özelliğinde daha önce belirttiğimiz riskler söz konusu olduğundan, bu deneyimli Web3 kullanıcıları için harika bir seçenektir.

Ledger’ın güçlü güvenlik altyapısı sayesinde çeşitli staking seçenekleriniz vardır, seçim artık sizindir.