Polkadot nedir?

“Polkadot nedir?” diye merak ediyor ama nereden başlayacağınızı bilmiyor musunuz? Kripto dünyasının en yeni özelliğini öğrenmeye başlayalım.

Polkadot, tek bir ağ içerisinde çok sayıda zinciri desteklemek üzere tasarlanmış, yeni nesil bir blok zinciri protokolüdür. Kontrolü yeniden şahısların eline vermek üzere tasarlanmış olan bu çok zincirli protokol hem mevcut blok zinciri teknolojisinin devrim yaratan vaadini yerine getiriyor hem de bunun ötesine geçerek çeşitli ilave avantajlar sağlıyor.

Örneğin, mevcut blok zinciri dünyasının başlıca problemlerinden biri olan, yüzlerce blok zincirinin birbirleriyle bağımsız olarak ve iletişim kuramadan çalışması durumunu çözmeyi amaçlıyor. Polkadot, blok zincirlerinin birbirleriyle güvenli bir şekilde iletişim kurabilmeleri fikri temel alınarak oluşturuldu.

Blok zinciri dünyasının en yeni oyuncularından biri olan Polkadot, ekosistemi büyütmek için Ethereum ve Cosmos gibi ağların sunduğu özelliklerin ötesine geçen çözümler sunmak için çalışıyor. Ancak Polkadot diğer blok zinciri ağlarıyla rekabet etmek yerine onlarla birlikte var olmak ve birlikte çalışmak amacıyla tasarlandı.

Nasıl çalışır?

Polkadot üç tür blok zinciri çalıştırmak üzere tasarlanmıştır. Parachain türündekiler Polkadot’a bağlanan, bağımsız ve özel blok zincirleridir. Köprü türündekiler, Polkadot’u Bitcoin ve Ethereum gibi diğer ağlara bağlayan blok zincirleridir. Relay Chain (Aktarım Zinciri) türündekiler ise parachain ile köprü türü blok zincirleri birlikte çalışabilecekleri bir ekosistemde buluşturan blok zincirleridir.

Polkadot Relay Chain, ağın belkemiğidir. Tüm ağı güvence altına alır ve paralel işlem gerçekleştirmek için bir altyapı sunarak Polkadot’u son derece ölçeklenebilir bir yapıya kavuşturur. Hisse İspatı (Proof of Stake; PoS) protokolünün geliştirilmiş bir türü olan Adaylı Hisse İspatı (Nominated Proof of Stake; NPoS) protokolünü kullanır. NPoS protokolü ağın kontrolünü merkeziyetsiz bir yapıya getirerek daha iyi güvenlik, adalet ve verimlilik sağlamak için tasarlanmıştır.

Parachain’ler, relay chain’e bağlanan bağımsız blok zincirleridir ve kendi zincirlerindeki özellikleri Polkadot ağına sunarlar. Her parachain’in kendine özel bir tasarımı olabilir ve kendi collator’ları (düzenleyici) tarafından işletilir. Collator’lar, parachain işlemlerini toplayarak parachain blok adaylarına dönüştürmek ve relay chain’deki işlemleri güvenceye alıp gerçekleştiren doğrulayıcılara yönlendirmekle sorumludur.

Diğer bir bileşen de parathread’lerdir. Parathread’ler, Polkadot ağında uzun vadeli bir parachain yeri kiralamak yerine “kullandıkça öde” modeliyle bağlanan parachain’lerdir.

Öte yandan, Köprüler ise Bitcoin ve Ethereum gibi diğer blok zincirlerine bağlanan ve özel bir yapıya sahip bir parachain türüdür. Polkadot ve harici ağlar arasında token’ların ve özelliklerin aktarılabilmesini sağlarlar.

Polkadot ağındaki bazı aktörler blok zincirini etkin hâlde tutmak için çalışırlar. Bunlar:

• Doğrulayıcılar: DOT token’larını stake ederler, collator’ların ispatlarını doğrularlar, Polkadot Relay Chain’de bloklar oluştururlar ve konsensüse katılırlar.
• Nominator’lar: DOT token’larını stake ederler ve güvenilir doğrulayıcıları seçerek Relay Chain’i güvenceye alırlar.
• Collator’lar: Parachain’i uzatmak için bloklar oluştururlar ve doğrulayıcılar için doğruluk ispatları hazırlarlar.
• Balıkçılar: Ağı gözlem altında tutarlar ve kötü niyetli faaliyetleri rapor ederler. An itibarıyla doğrulayıcılar, ağın balıkçıları konumundadır.

Polkadot’ta ödül sistemi

Polkadot’un NPoS sistemi, validator’lar (doğrulayıcılar) ve nominator’ların (aday gösterenlerin) dürüst davranmaları için bir ödül sistemi sunar. Bu sistemde, kötü niyetli davranan doğrulayıcıların stake ettikleri token’larda kesinti yapılır. İyi niyetli ve etkin olurlarsa da ödüllendirilirler. Doğrulayıcıların %10’dan fazlası çevrim dışıysa ve ağ tarafından ulaşılamıyorsa stake ettikleri miktarın bir kısmında kesinti yapılarak cezalandırılırlar. Bu mekanizma, ağı güvenceye almak ve sürekli veri sağlamak adına doğrulayıcıların her daim çevrim içi olmasını sağlar.

NPoS sisteminde, etkin olacağı ve ağın güvenceye alınmasına hizmet edeceği düşünülen doğrulayıcıları seçenler nominator’lar (aday gösterenler) olduğu için onlar da ödüller kazanır. Bu nominator’lar (aday gösterenler), kendi token’larını stake ederek doğrulayıcıları destekler ve doğrulayıcının toplam stake miktarındaki payına oranla ödüller kazanır. Bunlara ek olarak Doğrulayıcılar, doğrulayıcı node’unun etkin kalması için gerekli olan donanım ve yazılım gibi kalemlerin işletim maliyetlerini karşılamak adına sabit ücretler alabilir.

Token sahipleri en fazla 16 doğrulayıcıyı aday gösterebilirler ve bu doğrulayıcılar, aktif doğrulayıcı grubuna seçilirlerse ödüller paylaşırlar. Dahası, doğrulayıcı yerleri doğrulayıcı tarafından belirlenen miktara eşit olarak ödüllendirilir ve doğrulayıcı tarafından slot’taki en düşük staking miktarı üzerinden belirlenir.

Nomination (aday gösterme), cüzdanınızdan tek tıkla yapabileceğiniz bir işlemdir. Ödüller manuel olarak Polkadot Explorer tarayıcısı veya Ledger Live üzerinden alınmalıdır. Bir devirde sadece bir kişinin ödüllerini doğrulayıcıdan talep etmesi, tüm nominator’ların (aday gösterenlerin) ödüllerinin ödenmesi için yeterlidir. Ödeme talebinde bulunan kişinin nominator (aday gösteren) olması gerekmez. Staking ödülleri, ortaya çıktıkları günden itibaren sadece 84 gün süreyle talep edilebilir.

Dolayısıyla, nominator’lar (aday gösterenler) ağın önemli bir parçasıdır. Konsensüs protokolüne dolaylı olarak katılır ve aldıkları ekonomik teşvik vesilesiyle, sürekli değişen aday grubunu yakından takip edip en becerikli ve en güvenilir adayların doğrulayıcı olarak seçilmesini sağlarlar.

Bilgi güçtür, öğrenmeye devam edin! Kriptolar ve blok zincirleri hakkında bilgi edinmekten hoşlanıyorsanız School of Block bölümümüze göz atın Blok Zincirinin Gerçek Kullanım Alanları.