Ethereum Improvement Proposal (EIP) nedir?

Yazan: Linda Orenes-Lerma

Son aylarda, Ethereum blok zincirinde yapılacak değişiklikler hakkında epey tartışma yaşandı. Birleşim adı verilen bu konu hakkında daha fazla bilgi için bu makaleyi inceleyin.

Peki blok zincirindeki değişimlerin nasıl başladığını hiç merak ettiniz mi?

Genel olarak, Ethereum’da yapılan değişimlerin kökleri Ethereum Improvement Proposal (EIP) prosedürüne dayanıyor.

Ethereum Improvement Proposal (EIP) prosedürü, Ethereum protokolü ve ekosisteminin önemli bir parçasıdır.

Peki bu Ethereum Improvement Proposal’lar tam olarak nedir, nasıl çalışır ve neden önemlidir? Birlikte öğrenelim.

Ethereum Improvement Proposal (EIP) nedir?

Ethereum Improvement Proposal, kısaca EIP, Ethereum ağındaki herhangi bir unsurda bir değişiklik yapmak için verilen resmî bir tekliftir. EIP’ler, mevcut özelliklerin daha açık bir hâle getirilmesi gibi küçük iyileştirmelerden tutun da ağın konsensüs mekanizmasını değiştirmek gibi büyük çaplı yükseltmelere kadar olabilir. Tüm EIP’ler için standart hâline gelmiş prosedürün genel hatlarını EIP-1 bölümünden öğrenebilirsiniz.

Genel anlamda, üç tür EIP vardır.

Standart İzleme EIP’leri

Standart İzleme EIP’leri, blok zincirinin çalışma prensibini, işlevlerini veya sunduğu özellikleri temelinden etkileyecek iyileştirmelerin türüdür. Bunlara konsensüs protokolü değişiklikleri, blok doğrulama kurallarında düzenlemeler ve Ethereum kullanan uygulamaların birlikte çalışabilirliğini etkileyebilecek değişimler de dâhildir.

Bunlar örneğin ağın sistemiyle alakalı olabilir veya yeni token standartları getirebilir.

Yapılması istenen değişiklik eğer çekirdek geliştirme niteliğindeyse (örn. hard fork’a (sert çatallanma) yol açacaksa) gerçekleşmesi için Çekirdek Geliştirme Ekibi tarafından belli bir işlemin yapılması gerekir. Bu kısma birazdan geri döneceğiz.

Meta EIP’ler

Süreç EIP’leri olarak da bilinen bu EIP’ler genellikle Ethereum’un off-chain (zincir dışı) unsurlarından birinde yapılacak değişiklikler hakkındadır. Bunlar prosedürler, karar verme süreçleri ya da Ethereum’u geliştirmek için kullanılan araçlar veya ortamlarda yapılacak değişimler olabilir.

Bilgilendirici EIP’ler

Bilgilendirici EIP’ler, herhangi bir konu hakkında Ethereum topluluğu için bilgi veya kılavuz işlevi görür. Ancak ağda herhangi bir değişiklik teklif etmez ya da uygulamaya konulmaları gerekmez.

Özetlemek gerekirse EIP’ler, protokol değişiklikleri veya yeni token standartları gibi (ki en önemlisi bunlardır çünkü bu gibi değişiklikler blok zincirinde tam bir hard sert çatallanma gerektirir) on-chain (zincir içi) düzenlemelere odaklanır. Off-chain (zincir dışı) süreçlerle de ilgili olabilirler. Bunun dışında, onaylandıkları takdirde ağ düğümleri tarafından uygulanmaları gereken karar verme prosedürleriyle alakalı da olabilirler. Ama blok zincirinin kendi işlevlerine bir etkileri yoktur; yalnızca topluluk için tavsiye niteliğinde rehber olabilirler. Tamamlansalar bile kabul edilmeleri veya token standartları tarafından aktif bir şekilde uygulanmaları gerekmez.

EIP’ler nasıl işleme konur?

EIP’lerin değerlendirmeye alınma, tartışılma ve uygulanma şekli teklif türüne bağlı olarak değişebilir. Bunlara yakından bakalım.

EIP’leri kim değerlendirmeye alır?

Teklif türü ne olursa olsun, değerlendirme sürecine katılan bazı önemli taraflar vardır:

• EIP Yazarı/Savunucusu: Teklifi yazmış olan ve değerlendirmek üzere ileten kişidir.
• Ethereum Editör Ekibi: Ethereum’un Kedi Çobanları olarak da bilinen editör ekibinin işi, EIP’leri teknik doğruluk, yazım ve gramer denetimi için incelemektir. GitHub’da topluluk incelemesi aşaması için yayınlanacak olan tekliflerin doğru formatta olduğundan emin olmak adına yazarla birlikte çalışırlar.

Editör ekibi (seçilen tüm üyeler) orijinal Ethereum geliştirici ekibinin üyelerinden, başka platformların eski geliştiricilerinden, araştırmacılardan ve yazılım mühendislerinden oluşur.

Bu kişilerin Ethereum ve genel olarak blok zinciri alanındaki engin bilgilerine değer verilir. Dolayısıyla bir araya geldiklerinde, EIP süreci üzerinde önemli bir nüfuza sahiplerdir.

• Ethereum Çekirdek Geliştirme Ekibi: Ağın node yazılımı üzerinde aktif olarak çalışan başlıca geliştiriciler ve araştırmacılardan oluşan çekirdek geliştirici ekibi, yeni tekliflerdeki teknik tartışmalara öncülük eder.
• Ethereum Topluluğu: Ethereum blok zincirinin geleceğinde söz sahibi olmak isteyen son kullanıcılar.

Yeni EIP’ler nasıl işleme konur?

EIP’lerin onaylanma süreci, yeni yasaların kanunlaşma sürecine benzer ve çeşitli tartışma, düzeltme ve inceleme aşamalarından oluşur. EIP’nin bir temel teklif olup olmadığına bağlı olarak süreçte farklılıklar yaşanabililr. Tüm EIP’ler şu aşamalardan oluşan standart bir süreçten geçer:

• Taslak: EIP’nin GitHub’da yayınlanmadan önceki aşamasıdır. GitHub’daki resmî Ethereum kaynağına kabul edilmeden önce bir editör tarafından kontrol edilerek yazım hatalarının ve formatının düzeltilmesi gerekir. Bu sayede, tüm tekliflerin tek bir tipte, teknik açıdan anlamlı ve topluluğun objektif bir şekilde değerlendirebileceği açık bir teklif sunuyor olması sağlanır. Bu aşama tamamlandıktan sonra daha kapsamlı bir inceleme için GitHub’da yayınlanır.
• İnceleme: Bu aşamada, EIP’nin yazarı veya savunucusu, yayınlanan teklifi hakem incelemesine uygun olarak işaretler.
• Son Çağrı: EIP ilk hakem incelemesi aşamalarından geçer. Ardından genel olarak topluluğun incelemesine sunulur. Topluluğun teklifi okuyabilmesi, tetkik edebilmesi ve fikirlerini belirtebilmesi için EIP’ler en az iki hafta boyunca bu aşamada kalmalıdır.

Bu noktada, gerekli görüldüğü takdirde, teklifin yazara geri gönderilerek yeniden incelenmesi istenebilir. Alternatif olarak, teklif bu aşamada 6 ay veya daha uzun bir süre kalır ve bu süre boyunca inaktif olursa, “durağan” durumuna taşınır ve ileriki bir tarihe kadar incelemeden kaldırılır.

• Final (Çekirdek Olmayan EIP): Final aşamasında EIP nihai standardına ulaşır. Topluluk tarafından benimsenmeden önce başka herhangi bir değişiklik yapılması gerekmez.
• Final (Çekirdek EIP): Çekirdek EIP’ler için Final aşamasından sonra bir aşama daha bulunur. Bu aşamada Çekirdek Geliştirme Ekibinin, düzeltilmiş ve kabul edilmiş olan teklifi uygulamaya koymak üzere sunucu node’unun yazılımına eklemesi gerekir.

EIP’ler neden önemlidir?

EIP’ler, ağ üzerinde adaptasyonlar ve iyileştirmeler yapılabilmesini mümkün kılar. Bu sayede blok zincirinin, genel olarak blok zinciri alanındaki değişen taleplere uyum sağlayacak esnekliğe sahip olması sağlanır. Buna ek olarak, topluluğun da görüşü alınarak topluluk genelinde açık bir iş birliği yapılmış olur.

EIP’ler, Ethereum’un esnek olmasını ve sürekli iyileşip gelişmesini sağladıkları için çok önemlidir. Tüm tekliflerin topluluk tarafından irdelenmesi ve hakem incelemesi sürecine tabi tutulması sayesinde EIP’ler, Ethereum ağındaki değişimlerin kapsamlı olarak düşünülmüş ve topluluğun genel desteğini almış olduğundan emin olmak için kullanılır. Bu sayede doğru ve kapsayıcı bir süreç oluşturulmuş olur.

Ethereum Yönetişimi: Protokoldeki değişiklikler nasıl yönetilir?

Blok zinciri ekosisteminde, blok zinciri protokollerinde değişiklikler yapmak için farklı mekanizmalar bulunduğunu ve her mekanizmanın çeşitli merkeziyetsizlik seviyelerinin olduğunu söylemek gerekir.

On-chain (zincir içi) karar verme mekanizması

Son zamanlarda ortaya çıkan blok zincirleri, on-chain (zincir içi) karar verme mekanizmasını benimseyerek gerçekten merkeziyetsiz olan bir topluluk yönetişimi kullanıyor. Bu, yönetişim token’ları ile sağlanıyor.

Yapılacak olan değişiklikler hâlihazırda kod olarak yazılmış oluyor ve değişiklikler onaylandığında geriye sadece on-chain (zincir içi) olarak eklemek kalıyor. Blok zinciri üzerinde “oylama” yapabilmek üzere programlanan bu token’lar sayesinde topluluk, değişiklikler ve yükseltmeler için merkeziyetsiz bir organizma olarak karar verebiliyor ve anında uygulamaya koyabiliyor. Ethereum Improvement Proposal’a katılmak ister misiniz? Bir miktar ETH satın alın ve onları en güvenli Ethereum cüzdanında saklayın.

Gelişen bir sistem için, gelişen bir blok zinciri

Öte yandan, Ethereum protokolündeki değişiklikler, yukarıda açıklandığı gibi, resmî olmayan bir tartışma ve müzakere sürecinden geçiyor. Başka bir deyişle, karar verme mekanizması “off-chain” (zincir dışı) olarak yaşanıyor.

Topluluğun her üyesi EIP teklifi verebiliyor olsa da gerçekte bunlar sadece Ethereum Editörleri, Çekirdek Geliştirme Ekibi ve topluluğun en aktif üyeleri tarafından tartışılıp onaylanıyor. Birleşim (The Merge) gibi “hard fork” (sert çatallanma) gerektiren çekirdek EIP’lerde ise sadece Çekirdek Geliştirme Ekibi, değişiklikleri ağın sunucularına ekleyip bu değişimi mümkün kılıyor. Bu da tüm sürecin en az bir aşamasının belli bir derecede merkezî olmasına yol açıyor.

Yani teraziye koyduğumuzda, Ethereum Improvement Proposal’lar belli bir dereceye kadar kapsayıcı olsa da çok küçük (ama nitelikli) bir hiyerarşi mevcut. Çekirdek Geliştiricileri, Editörler ve topluluğun en aktif üyeleri sürecin kendisini ve bir teklifin ne kadar destek alabileceğini doğrudan etkileyebiliyor. Bu da kesinlikle siyaseti andıran bir durum ortaya çıkarıyor.

Başlıca Ethereum Improvement Proposal’lar (EIP’ler)

EIP’lerin tam olarak nasıl kullanıldığını ve nasıl etkileri olduğunu anlamanız adına, son yıllardaki en önemli EIP örneklerinden bazılarını inceleyelim.

NFT’ler

Non-fungible token’lar (NFT’ler): An itibarıyla 3 milyar USD piyasa değerine sahip olan ve büyümeye devam eden NFT’ler, EIP-721 adındaki yeni bir token standardı yaratan bir EIP sürecinin sonucunda ortaya çıktı.

Gas Ücretleri

EIP-1559 ise Ethereum’daki işlem ücretleri yapısını kökünden değiştirerek işlemlerin nasıl gerçekleşeceğini ve işlemlere nasıl öncelik verileceğini etkiledi. Ethereum blok zincirindeki gas ücretlerinin sürekli bir tartışma konusu olduğunu düşünürsek bunun, mütevazı bir iyileştirme için yapılan bir teklifin nasıl devasa bir değişime yol açabileceğine dair en iyi örneklerden biri olduğunu söyleyebiliriz.

Birleşim (The Merge)

Hâlihazırda yaşanmakta olan en önemli EIP örneğinin, EIP-3675 tarafından başlatılan Birleşim olduğunu söyleyebiliriz. Bu teklifle birlikte, Ethereum blok zinciri, ilk hâliyle kullanılan İş İspatı (Proof of Work; PoW) konsensüs mekanizmasından, daha fazla enerji tasarrufunu mümkün kılan Hisse İspatı (Proof of Stake; PoS) sistemine geçti. Bu değişimin amacı, tüm blok zincirine ve ekosistemine daha büyük bir ölçeklenebilirlik ve verimlilik getirmekti.

Gelişen bir sistem için, gelişen bir blok zinciri

Ethereum blok zinciri gelişmeyi sürdürüyor. Bu noktada Ethereum Improvement Proposal’lar, blok zincirinin geleceğini şekillendirmede ve mevcut engelleri aşmasında hayati bir rol oynuyor.

EIP’ler sayesinde Ethereum topluluğu, sürecin tam olarak nasıl işlediğini anlayarak açık iş birliği çerçevesinde ağı iyileştirebiliyor. Ayrıca, isteyen herkesin bu iyileştirmelere katkıda bulunabilmesi sağlanıyor. Yani gerçekten söz hakkına sahip oluyorsunuz. Ethereum ağındaki yükseltmelerin nasıl işlediği hakkında daha fazla bilgi için EIP’leri inceleyin. Hatta kendi teklifinizi bile sunabilirsiniz.

Bu sürecin nasıl işlediğini artık bildiğinize göre, Ethereum’u iyileştirecek bir teklif sunabilirsiniz. Belki de Ethereum’u bir sonraki çağına taşıyacak teklif sizden gelecektir.